بنتونیت چیست؟

بنتونیت ماده ای است معدنی از دسته رس ها یا شبه رس ها و از کانی های متورم شونده تشکیل شده است، که عموما حاوی مونتموریلونیت و به مقدار کم بیدلیت هستند. به همین دلیل، منظور از بنتونیت، رسی است که ۸۵-۹۰ درصد کانی مونتموریلونیت داشته باشد (کریم پور، ١٣٧٨).

نام مونتموریلونیت نیز از نام محلی در جنوب فرانسه به نام مونتموریلون گرفته شده که دارای منابع بسیار زیادی بنتونیت است.

تاریخچه بنتونیت:

واژه بنتونیت Bentonite را نخستین بار در سال ۱۸۹۸ دانشمندی به نام نایت Knight به کار برده است. این واژه از اصطلاح محلی شیل های بنتون واقع در ایالات وایومینگ امریکا گرفته شده است.  استفاده از بنتونیت به زمان های ما قبل تاریخ بر می گردد. این کانی ها دارای اثرات شفا بخش در برخی بیماری های گوارشی و زخم ها بوده است. همچنین قابلیت جذب فلزات سنگین، باکتری ها و مواد ضد تغذیه را دارا می باشد.
ایرانیان از قدیم بنتونیت را با عناوین خاک رنگبر، گل سرشو، خاک شیره و رس صابونی می شناختند و با بعضی خواص آن از جمله، شستشوی لباس و به عنوان ماده تمیز کننده آشنا بودند. ابن سینا نیز از این ماده معدنی به عنوان ماده ای زودشکن یاد کرده که در آب به خوبی حل می شود. در گذشته در بعضی نقاط ایران از این ماده، استفاده خوراکی می کردند که این امر هنوز هم در بعضی از روستاها به صورت خیلی نادر مرسوم است. از دیدگاه پزشکی این افراد به جهت کمبود کلسیم عادت به گل خواری دارند. در فرهنگ غرب آن را به نام های رس صابونی و تیلوریت و بالاخره بنتونیت می شناسند.  نام مونتموریلونیت نیز از نام محلی در جنوب فرانسه به نام مونتموریلون گرفته شده که دارای منابع بسیار زیادی بنتونیت است (کریم پور، ١٣٧٨).

بنتونیت چیست؟

بنتونیت یک فیلوسیلیکات آلومینیوم دار با فرمول(Na,Ca)0.33 (Al,Mg)_۲Si_۴O_۱۰(OH)_۲.n(H_۲O) که عمدتاً از مونت موریلونیت یا کانیهای گروه اسمکتیت تشکیل شده است.

بنتونیت عمدتاً بر دو نوع است:

• بنتونیت های متورم Swelling bentonite یا بنتونیت های سدیم دار
• بنتونیت های غیرمتورم Non-swelling bentonite یا بنتونیت های کلسیم دار

بنتونیت در یک نگاه:

مشخصات بنتونیت:

بنتونیت ها بر اثر هوازدگی و دگرسانی خاکسترهای آتش فشانی و اغلب در حضور آب تشکیل می شوند و سنگ منشأ آنها اکثراً بازیک است. تجزیه خاکستر آتش فشانی عمدتاً در محیط شور و باتلاقی انجام می شود و هر چه از آتش فشان دور شویم، ضخامت بنتونیت کاهش می یابد.

مشخصات شیمیایی بنتونیت

بنتونیت در خانواده سیلیکات های صفحه ای و گروه اسمکتیت بوده و از نظر ساختمانی دارای ساختمان سه لایه ای هستند که یک لایه آلومینیوم اکتائدری (هشت وجهی) بین دو لایه سیلیس تترائدر(چهار وجهی) قرار می گیرد. صفحات چهاروجهی از SiO4 تشکیل شده است و هر چهاروجهی آن توسط ۳ اتم اکسیژن با چهار وجهی های مجاور خود پیوند می یابد. بنتونیت حاوی هیدروکسیل (OH) اند که در مرکز حلقه شش تایی قرار می گیرند. صفحات چهار وجهی توسط صفحات هشت وجهی به یکدیگر متصل می شوند. صفحات هشت وجهی از کاتیون های دو و سه ظرفیتی تشکیل شده اند. نحوه قرار گرفتن صفحات چهار وجهی و هشت وجهی به حالت T-O-T است. فاصله بنیادی در این گروه ۱۴ آنگستروم است ولی بعلت توانایی جذب مولکول های آب توسط اسمکتیت این فاصله می‌تواند از ۶/۹ تا ۴/۲۱ آنگستروم تغییر کند.

بنتونیت از ورقه‌های آلومینا و سیلیکات با پیوند سست تشکیل شده که می‌تواند در محیط آبی به ذرات با ابعاد ۰۰۳/۰ میکرومتر ضخامت و ۱/۰ میکرومتر طول جدا شود. خاصیت جدا شدن آسان و بار الکتریکی منفی سبب انتشار وسیع آن در آب می‌شود. بنتونیت حاوی کاتیون‌های قابل مبادله Ca^^۲+, Na^⁺یا Mg^^۲+ داشته و از هر کانی دیگر به ‌جز زئولیت ظرفیت تبادل یونی بیشتری دارد. این خاصیت بر ویژگی‌های تجاری آن تأثیر گذاشته و تقسیم‌بندی آن بر همین اساس صورت می‌گیرد. سدیم بنتونیت با قابلیت تورم بسیار بالا و کلسیم بنتونیت با ظرفیت تورم پایین، یک فرق اساسی دیگر بین این دو نوع کانی است که نوع سدیم‌دار تا دمای ۴۰۰ درجه ‌سانتیگراد پایدار است. نوع کلسیم با کربنات سدیم واکنش داده شده تا خاصیت تورم آن افزایش پیدا کند.

مشخصات فیزیکی:

بنتونیت یک فیلوسیلیکات آلومینیوم دار با فرمول (Na,Ca)0.33 (Al,Mg)_۲Si_۴O10(OH)_۲.nH_۲O) که اساساً از مونت موریلونیت یا کانی های گروه اسمکتیت تشکیل شده است. کانی‌های گروه اسمکتیت شامل سریهای دی اکتاهدرال و تری اکتاهدرال است.

• کانیهای سری دی اکتاهدرال عبارتند از: مونتموریونیت، بیدلیت و نانترونیت.
• انواع تری اکتاهدرال شامل کانیهای هکتوریت و ساپونیت است.

بنتونیت های متورم یا بنتونیت های سدیم دار می توانند چندین برابر حجم معمولی خود آب جذب کند و منبسط شود، به طوری که حالت ژله ای، پلاستیکی و چسبندگی به خود بگیرد. این نوع بنتونیت معمولاً در سیالات حفاری و دوغاب (گل آب) دیواره ها استفاده می شود. از خواص مهم کانی های خانواده اسمکتیت، جانشینی یونی، خاصیت شکل پذیری، انبساط و انقباض یونی آن ها را می توان نام برد. خواص کانی های خانواده اسمکتیت به ترکیب شیمیایی و ساختمان آنها بستگی دارد. در کانی بنتونیت سدیم دار میزان جذب یونی، شکل پذیری، انبساط و انقباض از نوع کلسیم دار آن بیشتر است. ابعاد شبکه بنتونیت سدیم و کلسیم دار از ۶/۹ آنگستروم در حالت معمولی به ۲۰ آنگستروم در صورتی که رطوبت محیط صد درصد باشد، افزایش خواهد یافت. بر اثر هوازدگی در آب و هوای خشک اسمکتیت تشکیل می شود. در محیط های رسوبی رودخانه ای و دریاچه ای غالباً کائولینیت پایدار است، در صورتی که در محیط های دریایی کائولینیت و اسمکتیت گاهی به ایلیت تبدیل می شوند. اسمکتیت از تریاس تا عهد حاضر یافت می شود و با افزایش عمق ابتدا به رس های بین لایه ای و سپس می تواند به ایلیت تبدیل شود. بنتونیت ها بر اثر هوازدگی و دگرسانی خاکسترهای آتش فشانی و اغلب در حضور آب تشکیل می شوند و سنگ منشأ آنها اکثراً بازیک است. تجزیه خاکستر آتش فشانی عمدتاً در محیط شور و باتلاقی انجام می شود و هر چه از آتش فشان دور شویم، ضخامت بنتونیت کاهش می یابد.

بنتونیت عمدتاً بر دو نوع است:

• بنتونیت های متورم Swelling bentonite یا بنتونیت های سدیم دار
• بنتونیت های غیرمتورم Non-swelling bentonite یا بنتونیت های کلسیم دار

خواص کانیهای خانواده اسمکتیت به ترکیب شیمیایی و ساختمان آنها بستگی دارد. در کانی بنتونیت سدیم دار میزان جذب یونی، شکل پذیری، انبساط و انقباض از نوع کلسیم دار آن بیشتر است. ابعاد شبکه بنتونیت سدیم و کلسیم دار از ۶/۹ آنگستروم در حالت معمولی به ۲۰ آنگستروم در صورتی که رطوبت محیط صد درصد باشد، افزایش خواهد یافت.

انواع بنتونیت ها از دیدگاه صنعتی:

• بنتونیت های سدیم دار
• بنتونیت های جانشینی توسط سدیم
• بنتونیت های کلسیم دار
• بنتونیت های ارگانوفیل
• بنتونیت های فعال شده توسط اسید

همانطور که اشاره گردید، بنتونیت دارای دست کم بیش از ۸۵درصد مونت موریلونیت از خانواده رس ها می باشد. و رس ها حاصل تخریب مکانیکی و شیمیایی سنگ ها هستند. رس های درجا مانده (Residual) آنهایی هستند که در همان محل تشکیل بر جای مانده اند و رس های رسوبی آنهائی هستند که پس از تشکیل حمل شده و در محل دیگری بصورت کانسار نهشته شده اند. اکثلر مونت موریونیت ها از نوع رس های درجا مانده می باشند و از آلتراسیون سنگهای بازیک یا سایر سیلیکاتها (با پتاسیم کم) تحت شرایط قلیائی و با حضور کلسیم و منیزیم تشکیل شده اند ولی بیشتر زمین شناسان بر این باورند که بیشتر مونت موریونیت ها از آلتراسیون خاکستر آتشفشانی یا توف ها تشکیل شده اند.

زمین شناسانی به نامهای Wherry, Hewett در سال ۱۹۱۷ چنین بیان داشتند که اغلب بنتونیت های لایه ای از مواد آتشفشانی تشکیل شده است. در سال ۱۹۶۵Earley , Slaughter نیز این امر را تایید کردند. Shannon,Ross در سال ۱۹۶۹ این بحث را براساس حضور کانیهای غیر رسی گوشه دار در بنتونیت و مشابهت آنها با دانه های گردلایه ای رسوبی و حضور بافت شیشه ای در خیلی از بنتونیت ها قابل قبول دانستند بنتونیت های مختلف از انواع گوناگون سنگ های آتشفشانی تشکیل شده اند و بیشتر مواد همراه آنها به طور معمول از نظر ترکییبی از آندزیت تا ریولیت متغیر می باشند عقاید مختلف درباره عمل و زمان دگرسانی خاکسترهای آتشفشانی وجود دارد بسیاری از مولفین اعلام کرده اند که دگرسانی خاکستر باید از زمان تماس با آب شروع شده باشد ولی این که آلتراسیون چه زمانی کامل شده است. برخی عقیده دارند که پاره ای از انواع بنتونیت ها در دریاچه های قلیائی بلافاصله پس از تمرکز تشکیل شده اند، ولی انواع دیگر با آرامش زیاد در نتیجه دگرسانی بوسیله آبهای معدنی تشکیل شده اند، بنتونیت هائی که در اثر دگرسانی گرمابی تشکیل می شوند. معمولاً به صورت رگه های غیر منظم رخ می نمایند و با سنگ میزبان در میان طبقات دگرسان شده در هم می آمیزند به نظر می آید که از دگرسانی خاکستر آتشفشانی یا توف در دریاچه های محدود قلیائی تشکیل گردد(Anon 1958 ). گرچه محققین درباره تئوری تشکیل دگرسانی بنتونیت تردید دارند ولی به نظر می رسد بعضی کانسارای بنتونیتی عمدتاً به صورت کانیهای اسمکتیت تشکیل شده باشند که از نظر فرسایش و هوازدگی سنگهای آتشفشانی یا سایر سنگهای آذرین حاصل آمده، پس از حمل و جدایش ناخالصی، متمرکز گشته و به صورت کانسار در آمده اند.

انواع کانسارهای بنتونیت

بنتونیت ها و خاک ها ی طبیعی فعال اصولاً به صورت کانسارهای لایه ای شکل رخ می دهند که در عمق نسبتاً کمی قرار دارند و از نظر ضخامت چندان قابل ملاحظه نیستند ولی از نظر سطح، گسترش زیادی پیدا کرده اند به طور خلاصه تشکیل بنتونیت به صورت زیر توجیه شده است:

۱- حاصل فرسایش هوازدگی سنگهای آتشفشانی و یا سایر سنگهای آذرین

۲- حمل شدن به یک محیط رسوبی و نهشته شدن در آن جا

۳-  بر جای مانده در محل فرسایش

۴- حاصل فعالیت های گرمابی

• منشأ ذخایر بنتونیت رسوبی

مهمترین ذخایر بنتونیت دنیا از نوع رسوبی هستند. خاکستر آتشفشانهای اسیدی- حد واسط هنگامی که در محیطهای دریاچه ای قلیایی بر جای گذاشته می شوند، ضمن واکنش با آب می توانند اسمکتیت و دیگر کانیها را تشکیل دهند.

عمده بنتونیتهای رسوبی متعلق به دوران سوم زمین شناسی هستند. اسمکتیت با افزایش دما و فشار با ایلیت تبدیل می شود. سنگهای رسوبی حاوی بنتونیت در شرایط افزایش عمق(افزایش دما) ابتدا اسمکتیت به اسمکتیت – ایلیت تبدیل می شود. در عمق حدود ۳۷۰۰ متر حدود ۸۰ درصد اسمکتیت را ایلیت تشکیل می دهد. عدم گزارش بنتونیت از پالئوزوئیک می تواند به علت تبدیل آن به ایلیت باشد. کانی های فلدسپار تحت تأثیر محلول های گرمابی با کاهش PH آلتره می شوند. نوع کانی هایی که از آلتراسیون فلدسپار پتاسیم حاصل می شوند به PH و دما بستگی دارد. در شرایط PH اسیدی و در دمای کمتر از ۲۸۰ درجه سانتی گراد کائولینیت و در دمای بیش از ۲۸۰ درجه سانتی گراد و محیط اسیدی پیروفیلیت تشکیل می شود. تشکیل سریسیت و یا ایلیت در محدوده PH بین پایداری فلدسپار پتاسیم و کائولینیت – پیروفیلیت است. سایر کانی ها نظیر آلبیت و میکاها در شرایط PH اسیدی می توانند به کائولینیت آلتره شوند.

ذخایر کائولینیت گرمابی چنانچه به دلیل فرسایش در سطح زمین رخنمون یابند، کانی های سولفیدی در سطح اکسیده شده و با کاهش PH آب های سطحی مجدداً کائولینیت هوازده همراه با نوع گرمابی می تواند تشکیل شود.

ذخایر بنتونیت گرمابی:

ذخایر گرمابی کوچک بوده و در شرایط خاص ترکیب محلول گرمابی تشکیل می شوند. خصوصیات محلول برای تشکیل بنتونیت و گروه اسمکتیت عبارتند از:

۱-سیلیس باید بیش از حد اشباع از کوارتز باشد.

۲- دمای محلول بالا باشد.

سنگ مادر مناسب برای این نوع ذخایر، توفهای داسیتی، تراکیتی و ریولیتی غنی از پتاسیم و کلسیم هستند. این نوع ذخایر در ژاپن، ایتالیا، یونان گزارش شده اند.

کاربرد انواع بنتونیت:

• بنتونیت های فعال طبیعی و بنتونیت های فعال شده توسط اسید:
• این نوع بنتونیت ها در صنایع غذایی، صنایع شیمیایی، تهیه گوگرد، صنعت نفت، کاغذ سازی، صنعت قند وشکر و نوشابه، کنترل آتش سوزی، تمیزکننده وجود دارند.

• بنتونیت های فعال طبیعی و بنتونیت های جانشینی سدیم:
• این نوع بنتونیت ها در صنایع شیمیایی، کاغذ سازی، صنعت قند و شکر و نوشابه، تمیزکننده، موادمعدنی، سرامیک، کشاورزی، حفاری و ریخته گری وجود دارند.

بنتونیت ها درصنعت نفت(حفاری چاه های نفت و گاز)، ارت ساختمان، صنایع عمرانی، کشاورزی، صنایع غذایی(صنعت روغن ، قند وشکر و نوشابه) صنایع شیمیایی، ریخته گری، گندله سازی، بستر حیوانات، تهیه گوگرد، کاغذ سازی، کنترل آتش سوزی، تمیزکننده و … بکار می روند.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در ریخته گری

بنتونیت در تهیه قالب های ریخته گری، بنتونیت به دلیل چسبندگی، دانه های ماسه را به هم متصل می نماید و خاصیت پلاستیکی آن موجب می شود تا زیر فشار آن را متراکم نموده و شکل مناسب قالب را تهیه نمود.

بنتونیت به دلیل خواص کلوئیدی و چسبندگی دارای کاربردهای بسیاری در ریخته گری به عنوان چسب ماسه میباشد. در این صنعت از نوع بنتونیت سدیمی استفاده میشود که معادن آن در ایران بسیار کم و دارای ناخالصی زیادی می باشند که کاربرد در ریخته گری را دچار مشکل می کند. خوشبختانه شرکت معدن کاوان مفتخر است با تکیه بر دانش و تجربیات سالیان، بهترین نوع بنتونیت در این خصوص را به مشتریان خود با بهترین کیفیت ارائه نماید.

بنتونیت» به عنوان یکی از مواد تشکیل دهنده قالب های ریخته گری می باشد که با افزودن آن به ماسه، چسبندگی و استحکام لازم برای قالب فراهم می شود. منابع بنتونیت در ایران فراوان بوده ولی به علت عدم تامین خواص مورد نظر این ماده از خارج کشور وارد می شود. با انجام مطالعات و بررسی هایی در این زمینه سعی در بهبود خواص مورد نظر در صنایع ریخته گری گردید و نمونه هایی با خواص مورد نظر در صنایع ریخته گری گردید و نمونه هایی با خواص مناسب برای قالب گیری با مخلوط ماسه تهیه گردید.
استاندارد بهینه بنتونیت ریخته گری از لحاظ جامعه ریخته گران فولاد آمریکا؛ ۹۲% مونتموریلونیت، ۳% کوارتز، ۵% فلدسپار، ۱۲-۶% رطوبت، PH 8/3، کمتر از ۷۰/۰ % CaO، حدروانی ۸۰۰-۶۰۰، مفاومت تراکمی خشک ۶۵۶Kpa، ظرفیت متیلن‌بلو ۱۰۰Meg/100y، دامنه تغییرات اندازه دانه ۹۵-۶۹%، ۷۵mm با ۹۵-۹۰% می باشد.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در پلیتی کردن کانه آهن

بنتونیت ها مخلوطی از نوع کلسیک و سدیک با نسبت های اختلاط متفاوت است.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در گندوله آهن

از خاصیت چسبانندگی بنتونیت برای گلوله کردن سنگ آهن کنسانتره استفاده می شود برای این منظور بنتونیت را به صورت مرطوب با کنسانتره سنگ آهن مخلوط کرده و از روی یک صفحه مدور گردان عبور می دهند .در اثر نیروی گریز از مرکز و غلطیدن مخلوط دانه های گردنخودی شکلی از آن حاصل می شود .این دانه های نخودی شکل که گندله نامیده می شوند  در کوره پخته شده و مقاوم می شوند ،تا در موقع ذوب خرد نگردند بنتونیتی  که بدین منظور به کار می رود از نوع چسبنده بوده  و بایستی مقاومت کافی د رحال تر و خشک داشته  باشند .برای آزمایش مقاومت د رحالت تر و خشک آنها را بر روی  یک صفحه گردان پرتاب کرده و درصد خرد شدن و میزان مقامت آنها را تعیین می نمایند.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در ماسه‌های گداز فلز

۴-۶% بنتونیت برای به‌ هم چسباندن دانه‌های ماسه‌سبز قالب‌ریزی و چرخه ریخته‌گری فلزات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در فرمول‌بندی قالب‌ریزی پیشرفته خاک‌ زغال، سلولز، غله، نشانه قیر یا دیگر منابع کربن به آن اضافه می‌گردد. این مواد برای جلوگیری از تخریب بعد از برداشت قالب الگو ضروری است. سدیم بنتونیت و کلسیم بنتونیت هردو می‌توانند استفاده شوند ولی نوع سدیم در دمای بالا پایدارتر است.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در حفاری چاه

در حفاری نفت و گاز از بنتونیت های سدیم دار استفاده می شود. با آزاد شدن بنتونیت در آب، پوسته‌های نسبتاً بزرگ سدیم بنتونیت به ذرات کلوئیدی تبدیل شده و انرژی الکتریکی ذخیره شده در شبکه بلوری را آزاد می‌کنند و در حدود ۱۵ تا ۳۰ برابر حجم اولیه متورم می‌شوند. از این خاصیت در حفاری برای پراکنده سازی مواد سنگین‌کننده و قطع حفاری استفاده می‌شود، بدین صورت بنتونیت پوششی را روی دیواره چاه ایجاد کرده و از مهاجرت نفت و گاز ممانعت می‌کند و دیواره را پایدار و مته را نیز چرب می‌کند. همچنین بنتونیت، مواد آلی و غیر آلی را از مخلوط آب جذب کرده و ویسکوزیته آن در برداشت و بالا آوردن نخاله‌های حفاری کمک می کند. هکتوریت نیز خواص مشابهی دارد. بنتونیت۲-۵ % وزنی گل‌های حفاری آبی را تشکیل می‌دهد, هر چند در انواع دیگر گل حفاری مانند انواع روغنی یا مصنوعی نیز روز بروز کاربرد بیشتری پیدا می‌کند، در بعضی موارد آن ۲-۱ % را به خود اختصاص داده و یا کاملاً با ‌پلیمرها جایگزین می‌شود.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در ارت ساختمان

بنتونیت ارتینگ

بنتونیت ارت معدن کاوان مطابق تمامی استانداردهای روز بوده وبا رعایت تمامی اصول کیفیت وایمنی، توانسته با کمترین هزینه پایین تر جایگزین مناسب وبهینه ای برای مخلوط سنتی زغال ونمک درسیستم ارتینگ باشد .

بنتونیت سدیم ویژه ارتینگ دارای اندازه ذرات بسیار ریز ( کمتراز ۴۰ میکرون ) وسطح تماس بسیار بالا  بوده وقابلیت جذب آب  ۵ تا ۸ برابر وزن اولیه خود وافزایش حجم تا ۱۳ برابر حجم خشک خود را دارد . هم چنین این ماده وقتی به ۶ برابر حجم اولیه خود می رسد بصورت لزج وغلیظ درآمده ونه تنها شکل خود را نگه می دارد بلکه درصورت تماس با هر سطحی به آن می چسبد ودرنتیجه می تواند هم مشکل تراکم خاک وهم چسبندگی واتصال لازم را حل کند. با توجه به خواص فوق وقیمت مناسب و مشکلات کمتر بنتونیت درمقایسه با مخلوط زغال ونمک، به عنوان یک الکترولیت مناسب معرفی می گردد.

بررسی استفاده از زغال و نمک و بنتونیت در ارتینگ

• به دلیل خاصیت خورندگی بسیار بالای نمک ، پس از مدت کوتاهی الکترودها واتصالات مربوطه به طور کامل از بین رفته وبایستی با صرف هزینه های اضافی،اقدام به تعویض الکترودها نمود درصورتی که بنتونیت باعث حفاظت ازصفحه مسی می گردد.
• شسته شدن نمک بر اثر بارندگی های سالیانه و افزایش مقاومت مجدد زمین بر اثر عبور لایه های زیرین زمین و همچنین تاثیر نامطلوب زغال و نمک بر سفره های آب زیرزمینی
• بنتونیت فاقد مواد شیمیایی خطرناک بوده وبا محیط زیست کاملاً سازگارمی باشد .
• مناسب بودن بنتونیت در زمین های خشک و کویری، بدلیل خاصیت جذب آب بالای بنتونیت، و نگهداشت طولانی رطوبت درخود
• قیمت اقتصادی و مناسب و برتری کیفیت کار بنتونیت به نسبت زغال و نمک
• بالا بودن خاصیت تبادل یونی بنتونیت
• قابلیت استفاده از بنتونیت در انواع روش های اجرایی سیستم زمین
• طولانی شدن عمر مفید میله ارت به دلیل عدم اکسید و خورده شدن میله و صفحه ی ارت
• حمل ونقل آسانتر وتمیزتر نسبت به زغال ونمک.
• استفاده از بنتونیت درزمین های سنگی وسنگ لاخی توصیه جدی می شود.

درصورت رعایت دستور العمل ذیل بنتونیت معدن کاوان مقاومت نهایی را تا زیر۲  اهم کاهش می دهد.

دستور العمل استفاده از بنتونیت درچاه ارت :

الف ) استفاده ازبنتونیت اکتیو درکانالهای سطحی :

1. کانالی به عرض ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر وعمق ۷۵ سانتی متر وبه طول مورد نظر حفرنمایید . درمناطق سردسیری جهت ممانعت از یخ زدگی، کانال عمیق تری حفرگردد.
2. کف کانال را با دوغاب سفت بنتونیت (۳۵ درصد بنتونیت و۶۵ درصد آب ) تا ارتفاع حدود ۱۰ سانتی متر پرنمایید .
3. روی سیم را تا ارتفاع ۱۵ سانتی متر با دوغاب سفت بنتونیت پوشانده وسپس بقیه کانال را با خاک سرند شده پروفشرده نمایید .

ب) استفاده ازبنتونیت درچاه های عمودی با نصب صفحه مسی :

1. چاهی به عمق حدودا ۶ متر (بسته به جنس زمین) و قطر ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر حفر نمایید .
2. صفحه مسی را بصورت عمودی قرارداده وسیم ارت را حداقل دردونقطه به آن متصل نمایید.
3. دوغاب سفت بنتونیت (۳۵ درصد بنتونیت و۶۵ درصد آب ) را تا ارتفاع ۳۵ سانتی متری بالای صفحه مسی درچاه تخلیه کنید .
4. برای پرکردن مابقی چاه ، بنتونیت وخاک سرند شده را به نسبت ۳۰ درصد بنتونیت و۷۰ درصد خاک سرند شده مخلوط کرده وچاه را پرنمایید ودر چند نوبت مخلوط تخلیه شده را فشرده نمایید.
5. برای پرکردن چاه ارت بصورت فوق ۳۰۰ تا ۴۰۰کیلوگرم بنتونیت مورد نیاز است که ۲۵۰- ۲۰۰ کیلوگرم برای دوغاب سفت و۱۵۰- ۱۰۰ کیلوگرم جهت پرکردن مابقی چاه استفاده می شود.

کاهش مقاومت حاصل از تجهیزات چاه ارت با بنتونیت اکتیو به تدریج از یک تا ۱۵ روز ( گاهاً ۳۰روز ) حاصل می شود لذا ازپیمانکاران محترم درخواست می گردد جهت جلوگیری از تأخیر درتحویل پروژه ، اجرای چاه ارت را دراولویت قراردهند .

استفاده ازنمک و ذغال دراین روش ممنوع می باشد .

برای تهیه دوغاب بنتونیت بایستی حتماً پودر بنتونیت را به تناوب درآب ریخته وحل نماییم تا دوغاب بوجود آمده یک دست ویکنواخت گردد ودرصورت انجام عکس این عمل دردرست کردن دوغاب با مشکل مواجه خواهیم شد .

• استفاده از بنتونیت معدن کاوان در تصفیه و رنگبری

در صنعت تهیه روغن دانه های گیاهی و پتروشیمی از بنتونیت کلسیم دار به دلیل قابلیت مناسب جانشینی کاتیونی و خاصیت رنگبری استفاده می شود.

از بنتونیت بطور وسیع در رنگ زدایی روغن ها استفاده می شود و منظور از این امر تصیفه سازی و حذف بعضی مواد از روغن است که البته وجود این مواد در محصول نهایی روغن مطلوب نیست.

رنگ زدایی در مورد همه انواع  روغن های حیوانی، نباتی و معدنی انجام می شود .روغن هایی از قبیل تخم کتان، سویا، نارگیل و غیره نیز توسط بنتونیت رنگ زدایی و خالص می شوند تا درخت صابون، رنگ ها و محصولات خوراکی بکار روند ضد عفونی کردن، ئیدروژن زدایی، خنثی سازی و رنگ زدایی روغن نیز توسط انجام می شود.

برای تصفیه روغن، مقدار ۰.۵ تا ۳۰ درصد وزنی آن از خاک استفاده می شود ولی به هنگام فیلتره کردن آن اگر این خاک به اندازه کافی فعال نشده باشد ممکن است مقداری از روغن را در خود نگه دارد. خاک هایی که بدین منظور به کار می روند یا  به صورت طبیعی فعال اند(خاک طبیعی فعال) و یا پس از فعال سازی شیمیایی و یا فیزیکی بصورت فعال در می آیند. برای این منظور سه نوع خاک فعال کاربرد دارد:

1. خاکهای طبیعی فعال
2. خاکهای فعال شده بنتونیتی
3. بوکسیت فعال شده

رس های طبیعی فعال در طبیعت به همان صورت که در صنعت به کار می روند وجود دارند و احتیاج به فعال کردن اسیدی ندارند. پلاستیسیته  این خاک ها زیاد نیست، آب فراوانی دارند و ساختمان آنها ورقی شکل است و با از دست دادن آب به زبان می چسبند که یکی از مشخصه های بارز آنها است.

بنتونیت های فعال شده نیز از خاک های بنتونیتی که توانایی فعال شدن با اسید معدنی را دارند به روش مخصوص تهیه می گردند و قدرت رنگ بری آنها چندین برابر رس های طبیعی فعال است. این خاکها به خصوص برای ساختن کاغذهای کاربن بدون کربن به کار می روند.

بوکسیت های فعال شده نیز از حرارت دادن ماده معدنی بوکسیت بدست می آید و فقط برای تصفیه روغن های نفتی و به صورت دانه ای به کار می روند.

برای رنگ زدایی روغن های حیوانی، نباتی، نفتی، چربی ها و موم ها از دو روش رد کردن از صافی و تمامی استفاده می شود.

در روش رد کردن از صافی روغن از وسط لایه رسی دانه ای شکل به اندازه های ۱۰ تا ۶۰ مش عبور داده می شود ولی در روش تماسی روغن مستقیما” با رس نرم ۲۰۰ مش مخلوط شده و سپس از فیلتر عبور داده می شود روغن های نفتی را با هر دو روش ولی روغن های حیوانی و نباتی را تنها با روش تماسی عمل می کنند. اصولا” برای این امر از بنتونیت کلسیم استفاده می شود ولی بنتونیت های سدیم و مونت موریونیت های اسیدی نیز در این کار مصرف دارند. از آتاپولژیت نیز برای عمل آوردن روغن های معدنی استفاده می شود.

بیشتر گلیسرین هایی که از نباتات یا حیوانات به دست می آیند باید قبل از مصرف بی رنگ شوند برای این منظور از رس های رنگ بر طی دو روش تصفیه فیزیکی با بخار و شیمیایی استفاده می شود. در تصفیه فیزیکی ناخالصی های روغن را با تبخیر کردن آن قبل از سفید  کردن جدا می کنند و سپس با اسید سولفوریک یا اسید سیتریک و ۰.۵ تا ۲ درصد خاک بی رنگ کننده فعال آنرا بی رنگ می نمایند. این عمل به ندرت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه و در ۹۰ درجه سانتی گراد در خلع انجام می شود.

از این روش بیشتر برای بی رنگ کردن روغن نخل استفاده می شود ولی گاه روغن ذرت، سویا، شلغم روغنی، چربی تخم ها و چربی های حیوانی را بدین روش بی رنگ می کنند. در روش شیمیایی نمک ها و صمغ را بوسیله اسید جدا می کنند، و یا این که روغن را که توسط قلیا خنثی شده است جهت جدا کردن هر نوع  اسید چرب آزاد با آب می شویند و سپس خاک فعال شده به آن اضافه کرده و به مدت  ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در ۹۰ درجه سانتی گراد و تحت خلع (برای روغن نخل در ۱۴۰ درجه سانتی گراد) نگه می دارند. کیفیت خاک فعال شده مربوط به رنگی است که انتظار دارند روغن رنگ مزبور را به خود بگیرد و معمولا” مقدار این خاک ۰.۲۵ تا ۲ درصد است.

به روغن های بزرک و سویا که مصارف فنی دارند، مشابه  روغن های خوراکی خاک افزوده و ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در ۸۰ تا ۱۱۰ درجه سانتی گراد حرارت می دهند.

برای تهیه صابون های سفید کننده معمولا” لازم است که روغن ها و چربی های مورد استفاده را قبل از تبدیل به صابون سفید کنند و بدین منظور روغن و چربی ها را با ۲ تا ۴ درصد خاک سفید کننده به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در ۹۰ تا ۱۲۰ درجه سانتی گراد حرارت داده وسپس  فیلتره می کنند.

بیشترین مصرف این خاک برای سفید کردن در روغن های نباتی و پس از آن روغن نخل است که سالانه حدود ۱۰ میلیون تن روغن نخل تولید می شود. تولید کنندگان عمده روغن نباتی کشورهای آرژانتین، برزیل، کانادا، چین، هند، اندونزی، ایتالیا، مالزی، نیجریه، فیلیپین، آمریکا و روسیه است. وزارت کشاورزی امریکا(USDA) تولید دانه های روغنی دنیا را ۲۰۲ میلیون تن در سالهای ۱۹۸۷ و ۱۹۸۸ اعلام کرده است.

در گذشته روغن های خام در کشورهای مصرف کننده (کشورهای صنعتی) رنگ زدایی و تصفیه می شدند و روغن خام از کشورهای تولید کننده به همان صورت خام خریداری شده و به صورت غله به کشورهای صنعتی حمل می شد ولی در حال حاضر کشورهای تولید کننده  خود اقدام به تصفیه روغن می کنند  تا ارزش افزوده را از آن خود بنمایند.

این موضوع بخصوص در مورد مالزی که بزرگترین تولید کننده روغن نخل دنیا است صددرصد صدق می کند. روغن نخل بزرگ از دانه های روغنی اقتصادی و مفید دنیا است.

یک هکتار نخل روغنی دارای ارزش سالیانه بین ۴ تا ۵ تن روغن خوراکی از آن استفاده می شود، گرچه مصارف شیمیایی آن نیز در حال افزایش است. تولید روغن نخل کشورهای آسیایی(اندونزی، مالزی، فیلیپین، سنگاپور، تایلند) حدود ۶ میلیون تن روغن خام نخل بوده که ۷۰ درصد تولید روغن دنیا را تشکیل می دهد. روغن هسته خرما نیز در آسیا بیشتر از سایر نقاط دنیا است. در سال ۱۹۸۷ مقدار روغن شلغم ۲.۲ میلیون تن و روغن خرما ۷۰۰ تن بوده است.

تحقیقات زیادی در حال انجام است تا روغن نخل را بتوانند به صورت یک غذای ویژه با ارزش درآورده  و به کشورهای توسعه یافته صادر نمایند تا از افت قیمت آن جلوگیری شود.

در طول عمل فیلتره کردن ۲۰ تا ۳۰ درصد روغن نخل از بین می رود. هرچه روغن های نباتی افزایش مصرف داشته باشند تقاضا برای خاک بی رنگ کننده نیز افزایش می یابد و هرچه کشورهای تولید کننده روغن خود اقدام به رنگ زدایی و تصفیه روغن بنمایند، الگوی عرضه و تقاضای دنیا برای بنتونیت بیشتر به هم خواهد خورد چنان که مصرف خاک بی رنگ  کننده در کشورهای مهم صنعتی پایین آمده و در کشورهای تولیدکننده روغن بالا خواهد رفت. در روغن های اصلی معدنی هم مونت موریونیت و هم آتاپولژیت برای فیلتره کردن روغن بکار می روند. انواع روغن های اصلی معدنی که بدینوسیله تصفیه می شوند عبارتند از نفت، روغن سوخت، روغن های روان ساز(روغن موتورها)، واکس ها و گریس ها.

روغن های معدنی روانساز(Lubricator) را برای تصفیه  باید تا ۳۰۰ درجه در خلع حرارت داد. ناگفته نماند که جدا کردن کامل اجزاء موجود روغن هایی که در توربین ها و عایق های الکتریکی به کار می رود توسط اسید سولفوریک قوی و سپس تصفیه آن با خاک انجام می گیرد.

خاک های فعال شده سفید کننده جهت احیاء روانسازها اهمیت دارد ولی این امر به سادگی تصفیه سایر روغن ها در ۸۰ تا ۱۱۰ درجه سانتی گراد نیست. در این مورد روغن ها را با اسید سولفوریک می آمیزند تا ناخالصی های آنها با اسید ترکیب شده و به صورت رسوب از روغن جدا گردد. سپس بنتونیت فعال شده را به روغن اضافه نموده و ۲۰۰ تا ۳۰۰ درجه حرارت داده و از داخل آن بخار رد می کنند و سپس خاک مصرف شده را توسط فیلتر جدا می کنند. مقدار خاک مورد نیاز برای این عمل ۳ تا ۵ درصد وزن روغن است.

– مراحل فعال سازی بنتونیت

خاک بنتونیت معدن پس از انجام آزمایشات لازم و تولید آزمایشگاهی طی ۱۰ مرحله به شرح زیر فعال می گردد

۱- انتخاب معدن

۲-کانه آرایی  و تخلیص ماده معدنی

۳- همگن کردن خاک

۴- تنظیم فرمول

۵- فعال سازی با بخار آب و اسید

۶- حذف اسید اضافی و نمک ها ، از طریق شستشو و …

۷- آبگیری محصول

۸- خشک کردن

۹- تنظیم نهایی رطوبت و دانه بندی

۱۰- بسته بندی

ویژگیهای کاربردی خاک رنگبر

خاک رنگبر موجب کاهش رنگ قرمز ، کاهش کلروفیل ، شکستن پراکسید و کاهش محصولات اکسیداسیون مانند

آلدئیدها ، ستن ها ، هیدرو کربورها و افزایش مقاومت اکسیداتیو روغن ، جذب صابون و فسفاتید و نیز جذب فلزات

سنگین در روغن می شود . میزان تاثیر خاک برای هر یک از عوامل فوق بستگی به نوع خاک ، مقدار فعال شدن آن ،

مشخصات فیزیکی آن و هم چنین شرایط مصرف دارد.

– مشخصات خاک رنگبر

با توجه به ویژگیهای کا ربردی و همچنین عوامل موثر بر آن که در بالا اشاره شد ، مشخصات خاک رنگبر به صورت

زیر تقسیم بندی می گردد :

• خواص نوع کلسیک با نوع سدیک متفاوت است و چندان آب پذیر نیست و زیاد متورم نمی شود . این نوع

است ( H+ ) بنتونیت به مقدار خیلی زیادتری نسبت به نوع سدیک دارای خاصیت تعویض پذیری کاتیون های خود با

و لذا در تهیه بنتونیت فعال از نوع کلسیک استفاده می شود.

– فعال کردن و تغییرات ساختمانی مونت موریلونیت

فعال کردن خاک رنگبر (مونت موریلونیت) به معنی افزایش توان و قدرت خاک در جدا سازی ترکیبات نامطلوب

H موجود در روغن است . عمل فعال کردن با جانشینی یون +

به جای کاتیون های

AI^+۳

Fe^+۳

Mg^۲+

میانی هشت وجه ی صورت می گیرد . یون های خارج شده از ساختار هشت وجهی به نوبه خود جانشین کاتیون بین

ورقه ها شده و این کاتیون ها از محل خود خارج می شود . در اثر این فعل و انفعالات اولا در لایه میانی حفره هایی

بوجود می آید ، ثانیاً اتصالات

–

به جای OH

O^+۲ در ارتباط با Si^+۴ قرار می گیرد.

انجام این فعل و انفعالات دارای دامنه محدودی بوده و به عوامل فعال کردن از جمله نوع خاک بستگی دارد . در اثر

فعال کردن ، سطح مخصوص ، سطح جذب ، تخلخل و … افزایش یافته و بلورها کوچکتر و … می شود . مجموعه این

تغییرات موجب بروز خواص فوق العاده ای در این کانی می شود.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در جذب فضولات گاوی

در گاوداری ها از بنتونیت سدیم دار به دلیل قابلیت جذب بالای آن برای جذب ادرار و دیگر فضولات استفاده می شود. در امریکا ۲۱ % بنتونیت در این بخش به مصرف می رسد.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در بستر حیوانات

بسترهای پوشالی و یا متشکل از تراشه‌های چوب پس از مدتی در اثر رطوبت و فضولات حیوان به شکل کاملاً خیس و گاهاً لجنی در می‌آید و دیگر محیط مناسبی برای استراحت. حیوان نخواهد بود. در ضمن با رشد باکتری ها، قارچ ها و انگل‌هایی مانند کوکسیدوز و تولید گازهایی مانند آمونیاک و سولفید هیدروژن و … و مواد بد بو موجب فشار برسیستم تنفس حیوان و ایجاد بیماری و زیان مالی می‌گردد و باید چنین بستری به سرعت عوض شود. لذا افزودن موادی به بستر برای کاهش سرعت وقوع این حالت و کاهش اثرات بد آن می‌تواند بسیار راه‌گشا باشد.

بنتونیت زمین کاو با جذب و کاهش رطوبت بستر از بروز بیماری‌های انگلی و قارچی، تنفسی و بیماری‌های متابولیکی مربوطه می کاهد و با افزایش کارایی بستر مانع وارد آمدن خسارت شده و بهره‌وری را افزایش می دهد.

استفاده از بنتونیت معدن کاوان در خوراک دام و طیور

بنتونیت‌های سدیم و کلسیم، در بیشتر موارد برای تولید خوراک‌های حیوانی به کار می‌روند. بنتونیت سدیم دارای ظرفیت بافری می‌باشد که نقش مهمی در تغذیه نشخوارکنندگان ایفا می‌کند. بطور کلی بنتونیت دارای اثرات بسیاری در تغذیه دام از قبیل بهبود دهنده شرایط تخمیر در شکمبه، جذب پروتئین محیط، بهبود تولید و بازده غذایی، بهبود متابولیسم نیتروژن در شکمبه و کاهش عوامل بیماری‌زا در روده و جاذب آفلاتوکسین مواد خوراکی می باشد.

با بررسی اثر بنتونیت سدیم و بی‌کربنات سدیم بر عملکرد پروار و خصوصیات مدفوع گوساله‌های نر هلشتاین گزارش کردند که افزودن چهار درصد بنتونیت سدیم اثر معنی‌داری در بهبود میزان افزایش وزن، میزان خوراک مصرفی، ضریب تبدیل خوراک و نمره مدفوع در مقایسه با گروه شاهد و گروه دریافت کننده بی‌کربنات سدیم داشت.

یکی از راه‌های بهبود بازده غذایی دام‌های کشور بخصوص گوساله‌های پرواری، استفاده بیشتر از مواد متراکم در جیره دام‌ها می‌باشد. در صورتی که بتوان با استفاده از مواد قابل دسترس، عوارض سوء ناشی از مصرف زیاد مواد متراکم در جیره گوساله‌های پرواری را به حداقل رساند، شرایط تخمیر در شکمبه و بازده خوراک بهبود پیدا می‌کند. از این مواد می‌توان به مواد افزودنی معدنی مانند بنتونیت و زئولیت به دلیل داشتن خصوصیات بافری و قدرت  تبادل کاتیونی اشاره کرد.

گزارش کردند که استفاده از دو درصد بنتونیت فرآوری شده و نشده یا کولینوپتیولیت تأثیری بر غلظت نیتروژن آمونیاکی حاصل از سطوح مختلف پروتئین قابل تجزیه در شکمبه در شرایط آزمایشگاهی نداشت اما چهار درصد آن به طور مؤثری غلظت نیتروژن آمونیاکی را خصوصاً در ساعات اولیه پس از انکوباسیون کاهش داد و این اثر با بالارفتن میزان تجزیه پذیری پروتئین بیشتر شد. به این ترتیب استفاده از چهار درصد بنتونیت فرآوری شده یا کولینوپتیولیت را برای جلوگیری از مسمومیت آمونیاکی در نشخوارکنندگان توصیه کردند.

بنتونیت از طریق مداخله در حرکت پروتوزوآهای مژک دار، فعالیت آن‌ها را کاهش می‌دهد. بنتونیت به دلیل داشتن سطح گسترده و وجود بار الکتریکی در این سطح، نرخ دستگیری باکتری‌ها را توسط پروتوزوآها کاهش می‌دهد و بنابراین جمعیت باکتریایی و قارچی را در مایع شکمبه افزایش می‌دهد.

بر اساس تحقیقات انجام شده، بنتونیت با جذب اسیدهای آمینه آزاد، آن‌ها را از معرض تخمیر شکمبه‌ای دور نموده و به این طریق سبب می‌شود که بهتر در دسترس دام قرار گیرند. علاوه بر این بنتونیت قادر به محافظت پروتئین جیره، از تاثیر آنزیم‌های تجزیه کننده پروتئین است. همچنین با اضافه کردن ٣ و۶ درصد بنتونیت به کنسانتره، فعالیت تخمیری شکمبه بهبود پیدا کرد.

در آزمایشی جایگزینی پروتئین کنجاله سویا همراه با بنتونیت سدیم، به جای آرد ماهی در جیره نشان داد که اضافه کردن بنتونیت سبب بهبود معنی‌دار در افزایش وزن روزانه و خوراک مصرفی می‌شود.

بنتونیت سدیم توانایی بالایی برای جذب آفلاتوکسین‌ها دارد و برای سم‌زدایی خوراک آلوده به قارچ در برخی مناطق استفاده می‌شود. در تغذیه دام، بنتونیت‌ به عنوان محافظت‌کننده دستگاه گوارش عمل می‌کند و با باند کردن آفلاتوکسین‌های موجود در دستگاه گوارش، جذب آن‌ها را در اندام‌ها کاهش می‌دهد .

در آزمایش هوف و همکاران(۱۹۹۲) کاهش در سطح پروتئین سرم و آلبومین هنگام آلودگی به آفلاتوکسین مشاهده شد. این اثر به طور معنی‌داری با افزودن ۵ درصد آلومینوسیلیکات هیدراته به جیره کاهش یافت. اثرات حفاظتی ایجاد شده توسط آلومینوسیلیکات هیدراته به سبب تشکیل پیوند قوی بین آلومینوسیلیکات‌ها و آفلاتوکسین B_۱  باشد و در نتیجه قابلیت دسترسی آفلاتوکسین B_۱  در حضور آلومینوم سیلیکات کاهش می‌یابد .

روزا و همکاران(۲۰۰۱) گزارش کردند که افزودن ۳/۰ درصد بنتونیت سدیم به جیره، اثرات منفی ۵ میلی گرم آفلاتوکسین B_۱ را به ازاء هر کیلوگرم جیره کاهش داد. تشکیل کمپلکس پایدار بین بنتونیت و آفلاتوکسین B_۱  قادر به جلوگیری از جذب آفلاتوکسین B_۱ در روده بود.

خادم و همکاران(۲۰۰۷) عملکرد بره‌ها را وقتی ۲ یا ۴ درصد بنتونیت سدیم دریافت کردند، مورد بررسی قرار داده و بهبود مصرف خوراک و ضریب تبدیل خوراک را گزارش کردند.

کرمانشاهی و همکاران(۲۰۰۹) گزارش کردند که بنتونیت سدیم فعالیت آنزیم‌های AST و ALT در سرم خون جوجه‌های گوشتی تغذیه شده با خوراک آلوده به آفلاتوکسین  B_۱را به حالت طبیعی برگرداند و نشان دادند که ۵/۰ تا ۱ درصد بنتونیت سدیم در جیره جوجه‌های گوشتی برای مبارزه با اثرات سمی آفلاتوکسین  B_۱ مفید بود.

تراکوا و همکاران (۲۰۰۴) بیان کردند که ساختار سه لایه‌ای بنتونیت سدیم به آن توانایی جذب داخلی یون‌ها را می‌دهد. بنتونیت‌ها توانایی جذب فلزات سنگین و باکتری‌هاکاتسوماتا و همکاران(۲۰۰۳)؛ هاسن و همکاران(۲۰۰۳) و عوامل سمی و ضد تغذیه‌ای پالسیفر و همکاران(۱۹۹۴) را دارند.

گفته شده است که افزودن بنتونیت سدیم به جیره نشخوارکنندگان، ویتامین آ و کاروتن (پیش ساز ویتامین آ و عامل زرد شدن رنگ چربی) را از شکمبه جذب می‌کند. بنابراین توجه به دریافت مقدار کافی از این ویتامین توسط حیوان ضروری است لوگ یروگ(۱۹۹۳). در حالی که پیمپوکدی و همکاران (۲۰۰۴) بیان کردند که افزودن ۵/۰ درصد آلومینوسیلیکات کلسیم‌دار به جوجه مرغان تخم‌گذار، سطح ذخایر رتینول  را در کبد کاهش نداد و این نشان می‌دهد که جذب ویتامین آ تحت تأثیر قرار نگرفته است.

دشنگ و همکاران(۲۰۰۵) در یک مطالعه سه هفته‌ای روی مواد معدنی موجود در استخوان جوجه‌های گوشتی، با افزودن ۵/۰ درصد مونتموریلونیت، کاهشی در سطح کلسیم، فسفر، مس، آهن و روی در استخوان مشاهده نکردند اما گزارش کردند که سطح فلوئور و منگنز به طور معنی‌داری کاهش یافته است و تأمین آن‌ها در مواردی که ترکیبات آلومینوسیلیکات در جیره به کار می‌روند، ضروری است.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در مواد شوینده

در تهیه مواد شوینده از بنتونیت سدیم و یا کلسیم دار به دو دلیل استفاده می شود :

۱- جلوگیری از راسب شدن مواد

• ۲- خاصیت نرمی آن.
• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در داروسازی

بنتونیت در صنایع داروسازی به نام صابون کانی یا صابون رسی معروف است. این ماده به صورت طبیعی، به حالت سیلیکات آبدار آلومینیوم Al_۲O_۳.۴SiO_۲.H_۲O است که عمدتاً از مونت موریلونیت تشکیل شده است و ممکن است عناصر کلسیم، منیزیم و آهن نیز در ترکیب آن وجود داشته باشد. پودر دارویی بنتونیت بسیار دانه ریز، بی بو و به رنگ سفید مایل به خاکستری با حالتی زرد یا صورتی است. بنتونیت در آب غیر محلول است و با جذب مقدار کمی از آب متورم می شود و سوسپانسیون ۲ % آن در آب، PH قلیایی (۵/۹ تا ۵/۱۰) تولید می کند. بنتونیت با جذب آب به صورت ژل در می آید که غلظت آن به مقدار بنتونیت وارد شده در آب بستگی دارد. از خاصیت جذبی این ماده به عنوان تثبیت کننده و تصفیه کننده استفاده می شود. نام دارویی این ماده لوسیون کالامین(Calamin-Lotoin) یا بنتونیت ماگما می باشد.

کاربرد بنتونیت معدن کاوان در کشاورزی

بنتونیت باعث صرفه‌جوئی در مصرف آب شده و در مناطق خشک و کم‌آب میزان آبیاری را کاهش می‌دهد (به دلیل ظرفیت جذب و نگهداری بالای آب توسط آن). بنتونیت به دلیل قابلیت تبادل کاتیونی فوق‌العاده (CEC) باعث صرفه‌جوئی در مصرف کودهای شیمیایی شده و بازدهی کود را بالا می‌برد. بنتونیت از آلودگی آب های زیرزمینی و سطحی که در اثر استفاده از کودهای شیمیایی به وجود می‌آید، کاسته و به بهداشت محیط کمک می‌کند. بنتونیت موجب افزایش تولید در واحد سطح گردیده و در نتیجه سود بیشتری را متوجه کشاورزان می‌نماید. بنتونیت نه تنها خود در از بین بردن پاره‌ای از آفتهای نباتی موثر است بلکه به عنوان کریر (CARRIER) سموم بکار می‌رود.

بنتونیت با محبوس کردن مواد ازته و آزاد‌سازی تدریجی آن به هنگام نیاز، از سوزش ریشه گیاه جلوگیری می‌کند. از بنتونیت در انبار کردن غلات برای جذب رطوبت و از بین بردن آفات انباری در سیلوها به ویژه در مناطق مرطوب، به منظور جلوگیری از کپک زدن استفاده می‌شود. بنتونیت با جذب عناصر فلزی سنگین و مواد رادیواکتیو از ورود این مواد به گیاه و در نتیجه وارد شدن به چرخه غذایی انسان جلوگیری می‌نماید. بنتونیت بهره‌وری کودهای حیوانی را افزایش داده و از بوی نامطلوب آن می‌‌کاهد.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در پزشکی

یکی از متداول ترین رس های درمان دهنده به دلیل ویژگی های تورم، جذب و تبادل یونی بنتونیت است.

هزاران سال است که رس در پزشکی کاربرد زیادی دارد. انسانها رس های درمانی نظیر ایلیت، بنتونیت و مونتموریونیت را به عنوان یک درمانگر طبیعی استفاده میکردند. امروزه از این مواد در آب درمانی، استحمام درمانی، طبیعت درمانی و طب جایگزین استفاده میشوند.

ویژگی های بارز یک رس درمان دهنده منوط به خصوصیات مواد جذب شده ثانویه است به طوری که تعادل PH (خنثی) خود را دقیق حفظ کند. که خود این مساله برای سیستم بدنی پستانداران ضروری است و رس را با ساختار ملکولی متراکم تر بر جا بگذارد که در صورت هیدراته شدن، میدان الکترومغناطیس با بار منفی تولید کند.

کانی های رسی درمان دهنده توانایی عجیبی در تشخیص و  بیرون کشیدن سم از بدن دارند . رس ها در بدن بر اساس ۳ واکنش گرما زا، خنثی و گرما گیر عمل میکنند.

معیار مهم دیگر در رس درمانی، کیفیت آبی است که مورد استفاده قرار میگیرد. آب مقطر برای استفاده مفید است زیرا با خصوصیات  جذبی رس تداخل پیدا نمی کند اگر چه مخلوط رس با آب مقطر محصولی تولید میکند که روی پوست خیلی خشن است. برای کاربردهای معمولی آب چشمه نیز توصیه میشود.

خواص درمانی بنتونیت معدن کاوان

نتایج کاربرد بنتونیت در تولید دارو نشان می دهد بنتونیت،

. از نظر درمانی مقرون به صرفه است.

.عوارض جانبی ندارد.

. نتایج سریع حاصل میشود.

. استفاده ازاین نوع رس در درمان در صورت فرآوری مناسب باعث کاهش درد، سوزش و حساسیت می شود.

بنتونیت در مصارف خارجی به صورت خمیر، کمپرس، ماسک و حمام رس استفاده میشود. در مصارف داخلی هم فقط از بنتونیت استفاده میشود. استفاده از رس درمان دهنده فاقد مواد آلاینده برای بدن مفید است. به طور سنتی فقط مصرف مقدار کمی از رس هیدراتی کافی است تا نتایج مطلوب زیر حاصل شود:

۱.ضد عفونی کردن جهاز هاضمه بدن (عمل جذب رس مواد آلاینده را از بدن بیرون میکشد)

۲.برطرف کننده مسمومیت های باکتری، آلی و غیر آلی

1. حذف انگل های درونی

۴.تقویت سیستم ایمنی بدن

۵.تثبیت اکسیژن آزاد خون

۶.کم کردن رادیکال های آزاد

۷.ضد عفونی کردن کبد

۸.درمان معده درد و مسمومیت غذایی ناشی از باکتری ها

۹.افزایش تعداد سلول های T مانند

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان مهندسی عمران

علاوه بر خواص قبلی، سدیم بنتونیت دارای پلاستیسیته و چرب‌کنندگی خوب، مقاومت برشی بالا، نفوذناپذیری و تراکم‌پذیری و تحکیم‌پذیری پایین است. به عنوان مثال ملات با ۵-۳ % سدیم بنتونیت برای پایدار‌سازی دیواره‌ها بکار می‌رود، همچنین برای جمع‌آوری فلزات سنگین از آب‌های زائد و پرکردن فضاهای خالی استفاده می‌شود (پوشش مخازن ذخیره فاضلاب، باتلاق‌های آب‌های صنعتی، جاسازی زباله‌های اتمی در زیرزمین, احداث سدها، کانال، مخازن،شمعکوبیها و ترانشه‌ها و…).

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در محیط زیست

پساب های صنعتی و کشاورزی مهمترین عامل آلوده کننده آب های سطحی و زیرزمینی هستند. به منظور کنترل این پساب ها، محیط های نگهداری و انتقال را با استفاده از بنتونیت های سدیم دار باید ایزوله نمود.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در ریخته گری

۹۲% مونتموریلونیت، ۳% کوارتز، ۵% فلدسپار، ۱۲-۶% رطوبت، PH 8/3، کمتر از ۷۰/۰ % CaO، حدروانی ۸۰۰-۶۰۰، مفاومت تراکمی خشک ۶۵۶Kpa، ظرفیت متیلن‌بلو ۱۰۰Meg/100y، دامنه تغییرات اندازه دانه ۹۵-۶۹%، ۷۵mm با ۹۵-۹۰% استاندارد معمول جامعه ریخته‌گران فولاد آمریکا.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در پلیتی کردن کانه آهن

از دهه ۱۹۵۰ به ‌منظور پلیتی کردن، بنتونیت برابر کانه منیتیت و هماتیت ریزدانه اضافه می‌گردد. حدود ۸-۶ کیلوگرم سدیم بنتونیت به ۱ تن کانه آهن خشک اضافه می‌گردد. استانداردی وجود ندارد، ولی حالت مناسب ۹۰-۷۰ %، ۴۴ میکرومتر با ۱۰% رطوبت

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان عنوان جاذب رطوبت

به علت خاصیت جذب رطوبت در غذای حیوانات، حشره‌کش‌ها، دفع زباله و پایدارسازی خاک بکار می‌رود.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در جذب یون‌ها

خاصیت جذب یون‌ها و مولکول‌ها توسط بنتونیت بسیار بالا است. نوع کلسیم‌دار سریعتر آب جذب می‌کند ولی نوع سدیم‌دار ظرفیت بیشتری دارد, نوع کلسیم دار با اسید آلی واکنش داده شده تا ناخالصی‌هایی مانند کلسیت را حل کند, یون های دوظرفیتی مانند کلسیم را با هیدروژن جایگزین کند و فلزاتی مانند آهن II و III، آلومینیم و منیزیم را شسته باعث افزایش سطح مخصوص و تخلخل و تغییر شبکه بلورین شود. از آن برای تصفیه، رنگ‌زدایی، آبگیری و گندزدایی روغن‌های حیوانی و گیاهی و یا خنثی‌سازی بکار می‌رود. بنتونیت ناخالصی‌ها و باکتری‌های لخته‌شده را جذب و با حذف نمک‌های منیزیم و کلسیم سبب نرم‌شدن آب می‌شود.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در پرکننده

بعضی از انواع کلسیم بنتونیت سفید رنگ بوده و در پایدارسازی امولسیون‌ها و به عنوان ماده ژله‌ساز، چسبنده و نرم‌کننده استفاده می‌شود.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان بعنوان بهبود دهنده مایعات
• سدیم بنتونیت برای تغییر خواص ترکیبات آلی مایع مانند ویسکوزیته، سوسپانسیون و … به آنها افزوده می‌شود. کاغذ چاپ بدون کربن، گل حفاری، گریس، رنگ، جوهر چاپ، تصفیه نفت، روغن، حلال و کاتالیزورهای Si/Al را می‌توان از مخلوط کردن رس‌هایی مانند بنتونیت با اسید و کلسیم‌دار کردن آن بدست آورد که از آن برای حذف عناصر قلیایی، قلیایی خاکی، آهن، Al و Mg استفاده می‌شود.
• کاربرد بنتونیت معدن کاوان دانه‌های جاذب رطوبت

نیازمند مخلوط یکنواخت از کانی‌های سیلیکاتی که تمیز، یکنواخت، بدون کلوخه و مواد خارجی باشند، درصد مونتموریلونیت ۹۰-۸۰% با اندازه مش ۵۰-۲۰.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در بازیافت

احیاء ماسه‌های قالب‌ریزی در ریخته‌گری بدلیل افزایش تصاعدی قیمت خرید و دفع آنها، روز به ‌روز در حال گسترش است. با این حال بنتونیت تازه نیز به آن اضافه می‌شود، چراکه نوع بازیافتی بدلیل اینکه تا دمای ۶۰۰ درجه سانتیگراد گرم شده است، آب ترکیبی خود را از دست داده و پیوستگی آن از بین رفته است. در فرآیند Clarification بعد از فیلتر کردن، بنتونیت بازیافت شده، تکلیس شده و مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرد. امکان بازیافت ازگل حفاری تا حدی وجود دارد، با این وجود هزینه جداسازی مواد تشکیل دهنده گل به‌اندازه هزینه هرکدام می‌شود.

• کاربرد بنتونیت مدن کاوان به عنوان حمل کننده

آتاپولگیت، بنتونیت، دیاتومیت، کائولن، پیت، پومیس، پیروفیلیت، سپیولیت، تالک، ورمیکولیت، زئولیت.

• کاربرد بنتونیت معدن کاوان در گل حفاری

از مهمترین کاربردهای بنتونیت میتوان به سرد و لغزان کردن مته و ساق حفاری، تمیز کردن ته چاه و مته، انتقال خرده ها به سطح زمین، کنترل هرزروی و غیره اشاره کرد که تمامی این اعمال توسط خواصی همچون لغزانندگی، گرانروی، وزن، مقاومت ﮊلی و توانایی در دیواره سازی ( Filtrate control ) ایجاد شده که این سنگ در سیال حفاری بوجود می آورد. بر اساس نوع کاتیون (Cation) موجود در بنتونیت سدیم دار (بنتونیت تیپ وایومینگ) بدلیل ظرفیت بالای جذب آب، تورم پذیری زیاد و خاصیت ژلی بالا، مناسب ترین نوع بنتونیت در گل های پایه آبی بشمار می روند.

پلی‌مرهای مختلف مانند پلی‌اکریلایدهای تا حدی آبدار شده، آتاپولگیت، سپیولیت ازین دسته می باشند.

استانداردها

استانداردAPI  انستیتو نفت آمریکا و (OCMA) در اروپا فهرست خواص لازم برای گل حفاری را بیان کرده که مهمترین آنها عبارتند از: در هر بشکه گل حفاری با ویسکوزیته تقریبی ۱۵ سانتی‌پواز، از یک تن رس استفاده می‌شود. در آزمایش دانه‌بندی، کمتر از ۵/۲% باید روی مش ۲۰۰ باقی بماند.

روش های فراوری بنتونیت

بعد از استخراج، ابتدا بنتونیت را مخلوط می‌کنند تا آب و مواد فرار آن از ۵۰-۳۰% به ۸-۷% کاهش یابد. بعد آن را با آسیاب میله‌ای یا چکشی خرد کرده، گاهی آن را در خشک‌کن چرخان نیز می‌ریزند. در بیشتر موارد، بنتونیت با دانه‌بندی۹۰% ذرات ۷۵ میکرومتر، داد و ستد می‌شود، ولی انجام عملیات بیشتر بر روی آن نیز امکان‌پذیر است. بهبودسازی بنتونیت با اسیدهای غیرآلی، سبب حل مواد ناخالص شده و حاصل آن از هم بازشدن ورقه‌ها، افزایش قطر منافذ باز و افزایش سطح مونتموریلونیت است، درجه این تغییرات به مونتموریلونیت، نوع اسید و دما و مدت زمان تماس بستگی دارد. رس‌های مورد استفاده برای خوراک جانوران با خنثی سازی محل‌های تبادل یونی در ورقه‌های رس فراهم می‌شود که معمولاً خنثی‌سازی با سدیم انجام می‌شود.

معمولا در ذخیره بنتونیت علاوه بر کانی اصلی مونت موریلنیت کانی های رسی و غیر رسی بعنوان ناخالصی می توانند وجود داشته باشند. در برخی از صنایع مانند صنایع دارویی، غذایی، تولید نانو کامپوزیت ها و کاتالیست ها نیاز به مونت موریلنیت با خلوص بالا هست، بنابراین جداسازی مونت موریلنیت از کانی های همراه ضروری است. بعلت ریز دانه بودن بلورهای مونت موریلنیت نسبت به ناخالصیهای همراه می­توان آنها را بر اساس اندازه دانه جدا کرد. در این تحقیق ابتدا یک نمونه بنتونیت سدیمی و کلسیمی از معدن بنتونیت خیر آباد (کرمان) تهیه و توسط آزمایشات لازم شناسایی شده است. سپس توسط یک روش دستگاهی جدید بر اساس اندازه ذرات، مونت موریلنیت از کانی های همراه آن جدا گردیده است. جداسازی در نمونه سدیمی به خوبی صورت گرفته ولی نمونه کلسیمی جداسازی خوبی حتی با استفاده از کالگون هم نداشته است. طبق نتایج محققان دانشگاه شهید باهنر کرمان، بررسی جداسازی مونت موریلنیت نشان میدهد که خلوص آن در نمونه سدیمی ۹۵% و در نمونه کلسیمی سدیمی شده ۹۴% میباشد، در صورتیکه خلوص مونت موریلنیت در نمونه های سدیمی و کلسیمی بنتونیت تنها حدود ۶۵% بوده است.

روش های عمده استخراج بنتونیت

معمولاً به‌صورت روباز با بولدوزر و اسکراپر برداشت شده، توسط لودر بار زده می‌شود. ضخامت روباره متغیر است. بندرت به ‌صورت زیرزمینی استخراج می‌شود.

ذخایر و پتانسیل های بنتونیت در جهان

میزان ذخیره اقتصادی بنتونیت جهان ۱۴۱۰ میلیون تن گزارش شده است.

آمریکا ایالات متحده آمریکا بزرگترین ذخائر بنتونیت و خاک طبیعی فعال را در اختیار دارد و بزرگترین تولید کننده و مصرف کننده بنتونیت نیز می باشد. بنتونیت و خاک طبیعی فعال در ایالتهای تگزاس، آلاباما، اکلاهماو لوئزیانا در حال بهره برداری می باشند در جنوب کارولینا هم کانسارهایی وجود دارند. در این کشور منظور از بنتونیت اسمکتیت، مونت موریونیت سدیم و مونت موریونیت کلسیم می باشد و خاک طبیعی فعال نیز به رس های هومیتی از نوع آتاپولژیت و سپیولیت گفته می شود. نوعی مونت موریونیت لیتیوم منیزیم نیز در آمریکا با عنوان هکتوریت استخراج می شود. مهمترین ذخائر بنتونیت سدیم آمریکا و شاید هم بزرگترین ذخیره دنیا در اسزند معروف به موروری شیل (Morwry Shale) دوره کرتاسه در وایومینگ وداکوتای جنوبی قرار دارد. کانسارهای بنتونیتی تکزاس در روی کمر بند ی در ناحیه کوستال پلین (Plain Coastal) و درسازندهایی قرار دارد که سن آنها از اواخر کرتاسه تا میوسن می باشد.

بنتونیت از نواحی مینرال اسپرینگ و لینکلن پاریش استخراج می شود قبلاً از قسمت غرب لوئیزیانا یا نانیز به نام ورنون پاریش بنتونیت بهره برداری می شد کانسارهای ورنون پاریش در سازند فلمینگ (Fleming) میوسن قرار دارند. بیشتر بنتونیت های تولیدی در ناحیه می سی سی پی نزدیک آبردین (Aberdeen) ایالت مونرئو قرار دارند که چندین کارخانه بدین جهت در آن جا دایر شده است.

از حوالی اسمیت و رودخانه پیرل(Pearl) نیز بنتونیت استخراج می شود که کانسارهای ناحیه اسمیت مربوط به دوره اولیگوسن و کانسارهای رودخانه پیرل مربوط به دوره میوسن می باشد. کانسارهای استخراجی مونرئو در تشکیلات اوتا و (Eutaw) مربوط به اواخر کرتاسه می باشند کانسارهایی هم که نزدیک سندی ریج (Sandy ridge) بهره برداری می شوند در سازند ریپلی (Ripley) کرتاسه بالا هستند.

کانسارهای خاک طبیعی فعال به طور عمده در ایالت های جنوبی و در ناحیه صحرای میژ آتا لگوس (Meigs – Attapulgus) و ایالت هی جورجیا و فلویدا می باشد سن کانسارهای مربوط به صحرای میژ مربو به میوسن است. در شمال این صحرا کانسارها به طور عمده دارای مونت موریونیت دیاتومیتی با مقدار کمی ناخالصی از سایر کانیها هستند. در قسمت جنوبی صحرا نیز بعضی از کانسارها دارای ناخالص ترین پالیگورسکیت (آتاپولژیت) است که تاکنون در جهان یافت شده است.

خاک های طبیعی فعال استخراجی پنیسنسولای مرکزی فلوریدا در سازند هاوتورن (Haw Thorn) قرار دارند که دارای مقدار زیادی مونت موریونیت است.

کانسارهای پورترز کریک کلاس (Porters Creekclaus) مربوط به پالئوسن است که از جنوب مرکزی آلاباما تا شمال شرق می سی سی پی، قسمت های غربی تنسی و کنتکی و قسمت جنوبی ایلی نویز و جنوب شرقی میوری ادامه می یابند. ماده معدنی آنها مخلوطی از مونت موریونیت و سایر کانیها ی رسی است که دارای مقدار نسبتاً زیادی ناخالصی از نوع کریستوبالیت می باشند. خاک های طبیعی فعال استخراجی در تگزاس بیشتر از لایه های بنتونیتی استخراج می شوند و نواحی استخراجی عبارتند از صحراهای کاییسی میدوست (Kaycee Midwest) و گری یبولوول (Greybullovell) که در شیل موری قار دارند و بعضی رگه ها نیز در تشکیلات جوانتر از شیل موری در صحراهای مزبور استخراج می شوند. بنتونیت هائی که به منظور استفاده از خاصیت چسبانندگی آنها بهره برداری می شوند در واناندا، چینوک مالای گلاسکو و مونتانا از رگه های شیلی بیر پاو (Bearpaw) که جوانتر از شیل موری هستند استخراج می شوند. هکتوریت به طور عمده از ندیک هکتورکالیف استخراج می وشد که به صورت لایه های ستونی مومی شکل نرم با ضخامت ۶ تا ۸ فوت قرار دارد و همراه با ماسه سنگ و رگه های رسی دوره ترشیری در یک محیط قلیائی به صورت کانسار در آمده اند لایه های زیر هکتوریت از تراورتن تشکیل شده اند که از طریق چشمه های آب گرم بوجود آمده اند روی لایه هکتوریت را نیز ازالت های کواترنر پوشانده است. یک کانسار بزرگ هکتوریت در دره آمرگوزا (Amergosa) در کالیفرنیا کشف شده که در حال بهره بردارى است علاوه بر آن در ۱۶ مایلى شمال آمبوى کلالیف (Amboyclif) نیز هکتوریت وجود دارد در تمام ایالت هاى غربى آمریکا نیز کنسارهاى بنتونیت و خاک طبیعى فعال وجود دارد. که به طور کلى بهره بردارى از آنها به صورت گسترده و در سطح بنتونیت وایومینگ و ایالت هاى جنوبى انجام نمى شود و بیشتر آنها از نوع پست هستند وتا محل مصرف فاصله زیادى دارند در نزدیکى چمبرز وآریز بنتونیت استخراج مى شود که یک نوع کم تورم بوده و به عنوان رنگ زدائى استفاده مى شود ضمناً براى ساختن خشک کن نیز مصرف دارد. بنتونیت استخراجى از جنوب آیداهو بیشتر براى تهیه غذاى حیوانات و گلوله کردن آن استفاده مى شود کانسارهاى اورگان مرکزى نیز در مصارف آتش نشانى براى مقابله با آتش سوزى جنگل ها کاربرد دارند. نوعى بنتونیت در نوادا استخراج مى شود که در دارو سازى و تهیه لوازم بهداشتى و زیبایى به کار مى رود بنتونیت استخراجى از ناحیه اشمیدوس (Ashsseadous) که بیشتر از نوع ساپونیت است براى جلوگیرى از نفوذ آب و سایر منظورهاى دیگر به کار مى رود. بنتونیت کم تورم نیز از کانسارهایى در بلک هیلز جنوبى و یالهاى کوههاى بیگ هورن استخراج مى شود که براى مصارف ریخته گرى مورد استفاده قرار مى گیرد بیشتر خاکهاى طبیعى فعال در ایالتهاى غربى در حومه کرن کلیف قرار دارند.

ذخیره بنتونیت ایالات متحده حدود ۱ میلیون تن برآورد شده که با توجه به کانیهاى مشابه بیشتر از این رقم است. بیشتر این ذخایر براى گندله سازى مناسب بوده و براى حفارى و غیره نیز به کار مى روند ذخائر مناسب براى گل حفارى تقریباًدر آمریکا محدودند. ذخائر خاکهاى طبیعى فعال آمریکا نیز ۲ میلیارد تن و شاید هم بیشتر باشد و اگر مواد معدنى کم عیار را نیز منظور نمائیم مى توان هر عدد دیگرى را به جاى ۲ میلیارد تن بتوان قرار دارد.

الجزیره بنتونیت های کشور الجزیره از نوع کلسیم بوده و از کانسارهایی در نواحی مگنیا و موستافنام (Mostaphnom) در شرق آن استخراج می شود. تولید این کشور در سالهای اخیر بین ۲۵۰۰۰ تا ۳۸۰۰۰ تن به صورت فعال شده می باشد قسمتی از این خاکها در کارخانه مگنیا و قسمت دیگر در کارخانه اوجا (Oudja) فعال می گردد بنتونیت ناحیه مگنیا در داخل دو توده ریولیتی دگرسان شده قرار دارد و به صورت رگه های رسوبی در میوسن پایینی تشکیل شده و بیشتر از نوع مونت موریونیت خالص بوده ولی بعضی دیگر از کانسارها حمل شده به جای دیگر است که حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد کائولن دارند. در شرق الجزیره نیز کانسارهای بنتونیت در نواحی مونرویل (Monerville) و درق المیزان (Draq el Mizane) قرار دارند.

آرژانتین کانسارهای بنتونیتی در چندین ایالت آرژانتین وجود دارند که شامل ریوچیکو (Riochinco) در چوبات (Chubat)، ال آلاموی لاس هگوراس (ElAemoylas Hegueras) در مندوزا (Mendoza)، ال کاتالان (El Catalan) در نویکن (Neuquen)، دل لاگو کانینوی راب (Del Lago Caninoy ROB) در ریونگرو(Rio Negro) و لا امیلیای کریستینا (La Emiliay Cristina) در سانجوان (Sanjuan ) می باشد. خاک طبیعی فعال نیز هر ساله از کانسارهای آنها در ایالتهای لاریوجا (La Rioja) و ریونگرو بهره برداری می شود.

استرالیا

همه تولید بنتونیت ایالت نیو ساوت والس استرالیا از کانسار مانانگو مینرال فیلد (Manango Mineral Field ) تولید می شود که دارای ۹ لایه جدا از هم بنتونیت کلسیم است. همه لایه ها دارای ظرفیت تعویض کاتیونی معدن خشک شده و پس از تبدیل به بنتونیت سدیم به سیدنی ارسال می گردند.

کل محصول تولیدی این معدن ۱۲۰۰۰ تن بنتونیت سدیم استرالیا بهنام معدن گورول میندی (gurulmindi) است که در ۳۵۰ کیلومتری غرب بریسبان واقع شده و ذخایر آن به ۵/۵ میلیون تن می رسد. محصول آن در سال در اواسط سالهای ۱۹۸۰ بوده است. خاک طبیعی فعال از سال ۱۹۷۹ در این کشور بهره برداری می شود و معدن آن در ناحیه ای به نام دوبو(Dubbo) در نیو ساوت والس قرار دارد.
کانسار آتاپولژیت در کنار دریاچه ای به نام نرامین (Nerramyne) در باختر استرالیا وجود دارد و ذخیره آن حدود ۱۰ میلیون تن ذکر شده است. ضمناً معادن ایپس ویچ (Ipswich) در کوینزلند (Queensland)، لیک (Lake) در ماراهاگی Marahagee)) و معدن وودانیلینگ (Woodanilling ) در جنوب باختر استرالیا وجود دارد.

بولیوی

کانسار بنتونیت در این کشور در آلی پلانو (Alliplano) نزدیک ریومولاتوس (Rio Mulatos ) وجود دارد که از آن بهره برداری می شود.

برزیل

کانسارهای بنتونیت در ایالت های پارایبا (Paraiba)، سائوپولو و باهیو وجود دارد.

بلغارستان

اطلاعات چندانی از کانسارهای بنتونیت این کشور در دست نیست ولی ذخائر آنرا ده ها میلیون تن تخمین زده شده اند. ضخامت بعضی از معادن بنتونیت این کشور که به صورت لایه های رویهم تشکیل شده است ۳۰ تا ۴۰ متر ذکر کرده اند. این معادن از نظر اقتصادی خیلی مهم بوده و از دگرسان شدن خاکسترهای آتشفشانی تشکیل شده اند و در خیلی از صنایع مصرف می شوند.

کانادا

بنتونیت های کانادا بیشتر مربوط به دوره های کرتاسه و ترشیری می باشند و اغلب در باختر این کشور قرار دارند. نواحی عمده معدنی عبارتند از: از اونوی و روز الند در آلبرتا و پمبینا (Pembina) و همچنین ورمیلیون (Vermillion) در مانیتوبا (Manitoba) بعلاوه در نزدیکی پرینکتو بی سی (Princton B.C) نیز کانسارهای بنتونیت وجود دارد هم چنین کانسارهائی در نزدیکی آون لی ساسک (Avonleasask) در کنار رودخانه مگنزی نزدیک اینوویک (Inuvik) و کانسارهایی در آلاباما در تشکیلات ادمونتون (Edmonton) گزارش شده است که بالاترین واحد زمین شناسی آن ناحیه مربوط به کرتاسه است و در ناحیه ای حدود ۶۳۰۰ هکتار این کانسارها با بنتونیت نوع سدیم دیده می شود ذخائر آنها حدود ۶ میلیون تن محاسبه شده است. کانسار دره رودخانه بتل (Battle) در ۱۴ کیلومتری روزالند دارای لایه های پهن و گسترده با ضخامتی بین ۸ تا ۱۰ فوت است و سالیانه حدود ۳۶۰۰۰۰ تن بنتونیت از آن استخراج می شود ضخامت لایه های معدن اونووی نیز ۲تا ۵/۲ فوت بوده و زیر پوششی به ضخامت ۷ فوت از سطح زمین قرار گرفته اند. کانسارهای استخراجی در ناحیه پمبینا در سازند ورمیلیون ریور (Vermillion River) (مربوط به کرتاسه) دارای شیل سیاه و در ناحیه ۳۰ کیلومتری مانی توبا قرار دارد و سالیانه حدود ۲۰۰۰۰ تن بنتونیت از آنها استخراج می شود. قسمتی از این بنتونیت در کارخانه ای در مورد مان (Morden Man) عمل شده و به مصرف تهیه ماسه ریخته گری بعنوان ناقل حشره کش ها، گندله سازی، ممانعت از آتش سوزی، غذای دام و کودها به کار می روند. قسمت دیگر ماده معدنی در کارخانه ای به نام وینی پگ (Vinni peg) با اسید سولفوریک عمل آمده و تبدیل به بنتونیت فعال می گردد که برای بی رنگ کردن روغنهای روان ساز معدنی، موم ها تصفیه روغن ها نباتی و حیوانی به کار می رود. بنتونیت آلبرتا از نوع تورم پذیر بوده و برای مصرف در تهیه گل حفاری، ماسه ریخته گری، ممانعت از آتش سوزی، غذای حیوانات اهلی و کودها به کار می رود.

بنتونیت نزدیک پرنیکتو مربوط به دوره ترشیری است که با لایه های لینیت همراه است و چندین نوع بنتونیت از نظر کیفی در آن جا تولید می شود. ذخائر بنتونیت کانادا چندین میلیون تن حدس می زنند و این اکمر با توجه به گسترش کانسارهای ان و همچنین مشابهت کلی این نواحی و رسوبات مربوط به کرتاسه و ترشیری در ایالات متحده و پتانسیل مربوط برای بنتونیت حدس زده می شود.

چین

بیش از ۳۰۰ کانسار بنتونیت در ۱۷ ایالت چین گزارش شده است که در بعضی از آنها سابقه چندین سال بهره برداری دارند و بیشتر از نوع بنتونیت کلسیم بوده و مقداری نیز از نوع بنتونیت سدیم می باشند. رقم یک میلیارد تن برای ذخائر آن ذکرمی گردد و کیفیت بنتونیت ها اکثراً خوب توجیه شده و شبیه بنتونیت های وایومینگ آمریکا گزارش شده است. بعضی از معادن بنتونیت چین به صورت زیر زمینی استخراج می شوند که بزرگترین آنها به نام لینان (Linan) و ایالت زجیانگ (Zhejiang) می باشند که از ۱۹۶۳ در حال بهره برداری است. بزرگترین کانسار کشف شده در ۱۹۸۵ در نزدیک چانگ چان (Changchan) در مرکز ایالت جیلین (Jilin) با ذخیره ۶۳ میلیون تن می باشد که در زیر لایه های ذغال و در ۳ کیلومتر مربع با متوسط ضخامت ۱۰۰ متر قرار گرفته است. بزرگترین ناحیه تولید بنتونیت چین در ایالتهای هیشان (Heishan) و لیائونینگ (Liaoning) می باشد. در گوانگ کسی (Guongxi) یک کانسار با گسترش ۱۰ مایل مربع با بیش از ۱۰۰ میلیون تن ماده معدنی قابل استخراج گزارش شده است.

یک معدن بنتونیت از نوع سدیم نیز به نام تا ویلاژ (Natavillage) نزدیک پافوس (Paphos) وجود دارد که در حال بهره برداری است یک معدن بنتونیت نیز در ۱۰ مایلی شرق لیماسول (Limassol) با بیش از ۲۰ میلیون تن از نوع کلسیم بهره برداری می شود.

چک و اسلواکی

معادن بنتونیت این کشور در قسمت شمال باختر، مرکز و بخشهای خاوری وجود دارد عمدتاً از نوع کلسیم و منیزیم بوده و از توفهای دیوریتی تشکیل شده اند که بیشتر از ۷۰ درصد آنها را مونت موریونیت تشکیل می دهد و ناخالصی های غیر رسی آن را به طور عمده کریستوبالیت تشکیل می دهد. کل ذخائر این کشور را ده ها میلیون تن ذکر نموده اند.

سه کانسار در باختر بوهمیا (Bohemeia) با ۶۳ میلیون تن کشف شده است. یک کانسار بزرگ در سال ۱۹۷۲ در نزدیک کرمنیکا در اسلواکیای وسطی کشف شده و به نام معدن بنتونیت یلسوی پوتوک (yelsovy Potok ) نامیده می شود این کانسار در حوضه معروف به زیار (Ziar) قرار دارد که یک حوضه رسوبی – آتشفشانی است. انواع کانیهای صنعتی در آن به صورت کانسار درآمده اند و کانیهای خیلی مهم آن عبارتند از: کوارتزیت، بنتونیت، پرلیت و زئولیت.

این کانسار با دیگر کانسارهای چک و اسلواکی از نظر منشا متفاوت است و به صورت درجا از دگرسانی توف ریولیتی، توفیت و توف برشی حاصل شده است و به سه صورت مشخص وجود دارد.

الف: افق بالائی مرکب از بنتونیت صورتی، قرمز، زرد و خاکستری به صورت لایه های باریک متغیر و رس بنتونیتی خاکستری مایل به قهوه ای و صورتی روشن می باشد. بغیر از رس بقیه سنگ از ذرات باریک شیشه ای آتشفشانی، کوارتز و توف تجزیه نشده به مقدار ۱۵ تا ۲۵ درصد تشکیل شده است و از نظر کیفی این قسمت از کانسار بهترین نوع آن می باشد.

ب: افق میانی کانسار از بنتونیت با لایه های درهم رس بنتونیتی ساخته شده است تعداد لایه های رس پلاستیک در عمق کاهش پیدار می کند و ذرات کلاستیک محتوی آن بین ۳۰ تا ۳۵ درصد است.

ج: افق زیرین از ریولیت تبدیل شده به رس بنتونیتی ساخته شده که از نظر کیفی خیلی مناسب نیست. ذرات کلاستیک محتوی این افقف بین ۴۰ تا ۵۰ درصد در تغییر است و بنتونیتی شدن به تدریج در عمق از میان می رود.

ذرات کلاستیک این افق از ترکیبات کوارتز ماگمائی، فلدسپات دگرسان شده وتریدیمیت- بیوتیت زیر تشکیل شده اند. موقع استخراج هر پله بنتونیت استخراجی به طور جداگانه در یکی از چهار دپوی مربوط به گروه های بالا انبار می شود و ضمن بارگیری مخلوط نموده و هر قسمت را تا حدودی به صورت محصول یکنواخت در می آورند.

مصر

کانسارهائی از بنتونیت در شمال باختری وجود دارد که مقادیر آنها کم می باشد در سال ۱۹۸۴ در صحرای خاوری مواد رسی کشف شده که مقداری بنتونیت نیز در میان آنها وجود دارد.

فرانسه

چندین کانسار بنتونیت با عیارهای مختلف وجود دارد که به طور عمده در قسمت مرکزی فرانسه قرار دارند. در ناحیه لیموژ، واکلوس (Vaucluse) و پیرینه کانسارهای بنتونیت و خاک طبیعی فعال وجود دارد که بیشتر آنها مخلوطی از اسمکتیت و پالیگورسکیت می باشند. در باختر پاریس نیز وجود کانسارهای رسی بنتونیت دار توسط B.R.G.M فرانسه گزارش شده است. مرکز تحقیقات متروپولیتن نیز کانسارهای آتاپولژیت را در حدود ۳۰ کیلومتری شمال نانت کشف نموده که برای تهیه دانه های جاذب مناسب می باشد.

آلمان غربی

بزرگترین بسترهای بنتونیت دار در آلمان در ناحیه باواریا در مین بورگ (Minburg) موسبرگ (Moosberg) و لندشات (Landshut) می باشند. کانسارهای دیگری نیز در صحرای تان هاوسن (THannhausen)، سوابیا (Swabia) و جنوب لندشات (Landshut) در باواریای پایین قرار دارد. در وستروالد و شلسویگ هولشتاین نیز مونت موریونیت رسی وجود داردمنابع کوچکی نیز در درون (Rhon) نزدیک اونتر سوپسروت (Untersupsroth) و همچنین فیختبورگ (Fichteburge) وجود دارند که از اهمیت اقتصادی برخوردار نیستند.

مجارستان

کانسارهای بنتونیت در نواحی مختلف مجارستان توزیع شده است. معادن آن با نامهای اگر (Eger) و ماد (Mad) در حال حاضر بهره برداری می شوند. در ناحیه کوه توجاج (Tojaj Mount) در شمال شرق مجارستان ۱۲ معدن رسی وجود دارد که بیشتر کلسیم و سدیم نوع بنتونیت از آنها استخراج می شود.

هند

کانسارهای خاک فعال طبیعی در این کشور زیاد بوده و در چندین ایالت قرار دارند و مهمترین آنها در آندراپراش، گوجارت، مادیا پراش، راجستان، کارناتاکا و تامیل نادو هستند. کل ذخایر خاک طبیعی فعال ۱۵۳ میلیون تن گزارش شده که ۴۱ میلیون تن آن مربوط به معدن بهاواناگار و ۱۰۱ میلیون تن آن مربوط به صحرای بارمر راجستان می باشد. خاک فعال استخراجی از ناحیه کوچ درگوجارت که بیشتر از نوع پالیگورسکیت می باشد بدلیل تورم پذیری زیاد یکی از مهمترین و بهترین مواد معدنی دنیا محسوب می گردد و ۸۵ درصد بنتونیت هند را تامین می نماید.

سدیم بنتونیت از ۸ معدن در ماندری تالک (Mandri talaka) استخراج می شود که هر یک از معادن ۶۰۰۰۰۰ تا یک میلیون تن ذخیره دارند. ذخیره خاک طبیعی فعال ماندری حدود ۱ میلیون تن ذکر شده است

ایتالیا

جزو کشورهای اصلی تولید کننده بنتونیت اروپا می باشد کانسارهای در حال بهره برداری این کشور در جزیره پونزا و در سواحل غربی ساردینی نزدیک کالاآکو (Caladell Acque) قرار دارند چها تا پنج معدن بنتونیت کلسیم در ساردینی توسط یک شرکت بهره برداری می شود. از معدن گیبا (Giba) در صحرای کاگلیاری (Cagliari) در ساردینی نیز بنتونیت استخراج می گردد. در شمال غرب جزیره ساردینی اس آلیدرو (SAliderru) کانساری وجود دارد که بیش از ۹۰ درصد ماده معدنی مونت موریونیت سفید رنگ می باشد و ذخیره آن به یک میلیون تن می رسد معادن ماگلیو دیسوپرا (Maglio disopra)، رکوارو(Recoaro) و سیگیووانی (Sigiovanni) در حال بهره برداری می باشند. کانسارهای پونزا در سنگهای آتشفشانی توسط آلتراسیون گرمابی توفهای ریولیتی تشکیل شده اند و ضخامت متوسط آنها حدود ۱۰ متر و ذخیره آنها نیز ۹/۲ میلیون تن محاسبه شده است. بنتونیت این کانسارها از انواع مختلف بوده که یکی از آنها بنتونیت سفید کلوئیدالی است. این بنتونیت ارزش زیادی در بازار داشته و برای مصارف ویژه به کار می رود. کانسارهای پدراوفوگو (Pcdradefogu) نزدیک الگرو (Algaro) عیار خوبی داشته و برای تهیه گل های حفاری و گندله سازی، مهندسی سیویل و صاف کردن شراب و غیره مصرف می شود کانسارهای در حال کار در نزدیک نورالائو (Nurallao) در رسوبات دریایی میوسن قار دارند و زیر آهکهای ژوراسیک و جریانهای تراکیتی واقع شده اند.

ژاپن

کانسارهای بنتونیت و خاک اسیدی مونت موریونیت در ژاپن وجود دارند. بنتونیت ها بیشتر از نوع مونت موریونیت سدیم می باشند. در هوکایدو و هونشو توف سبز دوره میوسن آلتره شده و تشکیل کانسار بنتونیت را داده است. در هیگاشیکام باراگون (Higashikam baragun) و نی گاتا (Nigata) کانسارهای بزرگی بوسیله هوازدگی گرمابی ریولیت و توفهای ریولیتی تشکیل شده اند کانسار تیکوکا (Teikoka) یکی از چند کانسار مهم این ناحیه است که عمدتاً از مونت موریونیت سدیم تشکیل یافته است. معادن دیگری نیز به نام های یوزی گون (Usuigun)، گانما (Ganma)، ناحیه تسوروکاشی (Tsuruokashi) و کیلاکان بارگون، میتسوئی، اواورو (Ooru)، اواودات (OOdate)، شیباتا ناکاجو در نقاط مختلف ژاپن بهره برداری می شوند. کره جنوبی

یک معدن بنتونیت در شمال ایالت کیونگ سانگ وجود دارد که محصول تولیدی آن در کارخانه ای در سئول عمل می شود و برای رنگ زدائی روغنهای نباتی و معدن به کار می رود.

مکزیک

در این کشور معادن بنتونیت کلسیم به نامهای تلاکس کالا (Tlaxcala) و مورلاس (Morelos) در هیدرالگو (Hidalgo) و بنتونیت سدیم در دورانگو (Durango) وجود دارد. از معدن کونکین (Cuencane) سالیانه حدود ۱۴۰۰۰۰ تن بنتونیت بهره برداری می شود.

مراکش

کانسارهای نسبتاً زیادی در ناحیه کمپ برتوکس (Camp Berteaux) و هم چنین نزدیک توریرت (Taourirt) در شرق مراکش وجود دارد که از حمل شدن مواد شیشه ای در خاکسترهای آتشفشانی و قرار گرفتن در محیط دریایی در دوره میوسن تشکیل شده اند. معادن این ناحیه که به صورت روباز بهره برداری می شوند به نامهای آزوزات (Azzouzat) و هایدون (Haidoun) می باشند.

معدن بنتونیت دیگری که کانی آن مونت موریونیت منیزیم است در حال بهره برداری است و محصولی به نام قازول (Ghassoul) از آن تهیه می شود که برای مصارف زیادی از جمله به عنوان جاذب به کار می رود. این محصولات مونت موریونیت مومی شکل قهوه ای تا سیاه رنگ است که ۲۶ تا ۲۸ درصد MgO دارد و بصورت پنج رگه مختلف با ضخامت های ۱۵ الی ۸۰ سانتی متری می باشد. این معدن در دره مولایا (Moulaya) در ناحیه تام دافلت قرار دارد.

موزامبیک

یک معدن بنتونیت در ناحیه (Luginda) نزدیک ایمپاپمتو وجود دارد که ذخیره آن را ۴۵/۲ میلیون تن تخمین زده اند. معدن دیگری نیز در لورنس مارکوس وجود دارد که دارای بنتونیت با کیفیت خوبی است و در سالهای اخیر مورد بهره برداری قرار گرفته است.

نیوزیلند

در این کشور کانسارهایی وجود دارد و معدنکاری از سال ۱۹۴۰ جهت استخراج بنتونیت در آن کشور شروع شده است. کانسارهای هارپرهیس از دگر سانی مواد آتشفشانی در یک محیط دریایی تشکیل شده اند و وابسته به ائوسن زیرین می باشند. البته در این ناحیه معادن مربوط به دوره میوسن و یا شاید اواخر کرتاسه وجود دارند. بنتونیت کانسارهای فوق الذکر از نوع تورم پذیر بوده و دارای آهن زیادی است. به علاوه یش از ۱۰ درصد کائولینیت دارند معدن بنتونیت دیگری در کولگیت کانتر بری وجچود دارد که در حال بهره برداری است. از معدن واقع در کنار خلیج هاوکس (Howkes) در پورانگاهو (Pouangahau) نیز سالیانه ۸۰۰۰ تن بنتونیت استخراج می شود.

پاکستان

معدن بنتونیت در کشمیر آزاد در ناحیه بهیمبر (Bhimber) در حال بهره برداری است که به پلیوسن میانی تعلق دارد در این ایالت معدن دیگری به نام شاه راشیا (Shah -RA-rashia) وجود دارد که از آن بنتونیت استخراج می شود خاک طبیعی فعال نیز در ایالات سند و پنجاب وجود دارد معدن دژخان (Dgkhan) با ذخیره بیست میلیون تن در پنجاب قرار دارد.

پرو

بنتونیت و خاک طبیعی فعال در این کشور در ایالت های پیکو، کانت (Canete) و پاتیا (Patia) و دره کنترامیرانت (Conlramirrante) و در پیوره ویچال (PiureVichazal) وجود دارد که سالیانه حدود ۶۰۰۰ تن از این معدن برای مصارف مختلف بنتونیت استخراج می شود.

فیلیپین

کانسارهای بنتونیت به نام های پالایان (Palayan)، نووا (Nueva) و اسیجا (Ecija) با ذخیره ۴۶۰۰۰۰ تن در فیلیپین وجود دارند. بعلاوه دو معدن دیگر نیز که سالیانه حدود ۲۰۰۰ تن از آنها استخراج می شود به نام های لاگونا (Laguna) و باتانگاس(Batangas) می باشند در سال ۱۹۸۸ اعلام شده است که یک معدن در ایالت ریزال کشف گردیده است.

لهستان

دتر جنوب لهستان کانسارهاییی وجود دارد که دردوره ائوسن و میوسن تشکیل شده اند و برای مصارف مختلف از جمله رنگبری به کار می رود.

رومانی

بنتونیت در ناحیه آلباایولیا اوکانامورس (Alba -UILIA -ocana mures) وجاهای دیگری وجود دارد و یکی از کشورهای بزرگ تولید کننده بنتونیت است.

سنگال

کانسارهای نسبتاً بزرگی از نوع پالیگورسکیت (آتاپولژیت) در خاک طبیعی فعال در این کشور وجود دارد که در ناحیه پوت (POUT) ود جاهای دیگر قرار دارند و بیشتر رگه ها در رسوبات دریایی ائوسن پایین قرار گرفته اند و از نظر تولید آتاپولژیت سومین کشور دنیا پس از آمریکا و انگلیس می باشد. معدن واقع در لام لام تیس (Lamlamthies) سالیانه حدود ۳۰۰۰۰۰۰ تن آتاپولژیت تولید می نماید.

آفریقای جنوبی

در ایالت های ترانسوال؛ اورنج فری شمالی (ORANGE Free) و کیپ، کانسار های بنتونیت و خاک طبیعی فعال وجود دارد. در هایلدبرگ ایالت کیپ، معدنی با ۷۵۰۰۰۰ تن ذخیره ودر ناحیه کوپیس در ایالت اورنج فری شمالی و معدن دیگری در زولولنند در حال بهره برداری می باشد که ماده معدنی آن پرلیت، بنتونیت و زئولیت می باشد. معدن دیگری در صحرای بوکسبرگ (Boksburg) ترانسوال در حال اکتشاف بود که احتمالاً به بهره برداری رسیده است و ماده معدنی آن پالگورسکیت (آتاپولژیت) می باشد. ولی بیشتر معادن دیگر دارای کانی اسمکتیت می باشند.

اسپانیا

در اسپانیا بنتونیت و خاک طبیعی فعال در چندین ناحیه وجود دارد که بیشتر کانسارهای در حال بهره برداری آن کشور در ناحیه کابودوگاتا در ایالت آلمریا قرار دارند که از دگرسانی گرمایی ریولیت ها و سنگهای آذرین آندزیتی پدید آمده اند. سه معدن بنتونیت کلسیم در نواحی کامپواما (Campoama) و یانکوس (Yancos) در مادرید و نیجار (Nijar) در آلمریا قرار دارند. از معدن تولزا (Tolsa) سپیولیت و از معدن میماس (Mimas) بنتونیت و خاک طبیعی فعال تولید می شود یک معدن خاک طبیعی فعال نیز در لبریجا سویل (Lebrijusoville) قرار دارد که سالیانه حدود ۲۰۰۰۰۰۰ تن سپیولیت از آن تولید می شود.

ترکیه

در ترکیه کانسارهای بنتونیت زیادی وجود دارد که تعداد ی از آنها در حال بهره برداری است. محصول تولیدی عبارتست از بنتونیت سفید، سدیم و سایر محصولات بنتونیت سفید بیشتر در کناره دریای سیاه در اونی، کوتاهیا، باسورن و بالیق سیر قرار دارد و کل ذخایر آنها چندین میلیون تن برآورد شده است. بنتونیت های اونی و کوتا هیا از نوع بنتونیت کلسیم می باشند.

بنتونیت های مهم سدیم در ترکیه در تخت رزدائی و کانکیری کورسونلو قرار دارند که کل ذخایر آنها را ۱۰ میلیون تن بر آورد کرده اند معادن رزدایی، فاتسا و کانگیری علاوه بر بنتونیت سدیم، بنتونیت کلسیم نیز تولید می کنند مهمترین ذخایر سپیولیت و ساپونیت را نیز در میهالی جیک، اسکی شهیر سیوری حصار و کونیایوماگ گزارش کرده اند در معدن اسکی شهیر نیز آتاپولژیت وجود دارد.

در آناتولیای مرکزی بنتونیت سفید مورد بهره برداری قرار گرفته است که به دلیل وجود ۱۰ درصد کریستوبالیت، قابل مصرف در شوینده ها نمی باشد. از معدن ایزنیک در غرب آناتولی بنتونیت کلسیم استخراج می شود.

انگلستان

سابقه استخراج خاک طبیعی فعال در این کشور خیلی زیاد بوده و به ۲۰۰۰ سال قبل می رسد که توسط رومن ها بهره برداری می شده است. کانسارهای بنتونیت کلسیم و خاک طبیعی فعال موجود در این کشور از دوره های ژوراسیک و کرتاسه پایین در نواحی زیر گزارش شده اند:

ردهیل در ساری، وبرن (Woburn) در بدفورد شایر، میداستون در کنت، بولکنیگ در آکسفورد شایر، فرن هام در آکسفورد شایر، کومبهای در سامرست. ذخائر ردهیل از سال ۱۹۶۳ در حال بهره برداری بوده و سالیانه ۱۶۰ تا ۱۶۵ هزار تن خاک طبیعی فعال از آنها استخراج می شود.

از کانسار وبرن نیز بنتونیت کلسیم استخراج می شود کانسارهای واقع در سوری بدفورد شایر در سازندگرین سند پایین (ماسه های سبز) مربوط به سریهای کرتاسه پایین قرار دارند و به صورت رس های سخت آبی و سبز بوده قرار گرفته اند، ضخامت رس های استخراجی از ۵ تا ۸ فوت است و به صورت روباز استخراج می شوند ولی کانسارهای ناحیه کومبهای به صورت زیر زمینی استخراج می گردند. این کانسارها که دارای خاک طبیعی فعال می باشند در سریهای االیتی بزرگ دوره ژوراسیک میانی قرار دارند و عموماً ۶ تا ۷ فوت ضخامت دارند.

یوگسلاوی

در بسیاری از نواحی یوگسلاوی بنتونیت کلسیم وجود دارد نوع سدیم آن نیز در بعضی نواحی دیده می شود بهترین نوع بنتونیت در کانسارهای گینووی (Ginovei) در ۸۱ کیلومتری شمال شرق اسکوپی قرار دارد که به صورت رگه هایی در محیط دریائی در اواخر دوره میوسن تشکیل شده و از حمل توف های داسیتی التره و انباشته شدن مواد معدنی در آن محیط حاصل گشته است ۸۵ درصد این کانسار را اسمکتیت تشکیل می دهد که ۲/۱ درصد کوارتز و ۵/۰ درصد کریستوبالیت همراه آن می باشد ذخائر این کانسار ها ۴/۱ میلیون تن برآورد شده است. کارخانه نسبتاً مدرنی در کریواپالانکا (Krivapalanka) به نام بنوماک دایر شده و محصول استخراجی کانسارهای گینووی را به این کارخانه جهت فعال سازی حمل می کند.

روسیه

کشور روسیه از نظر ذخائر بنتونیت غنی بوده و کانسارهای عمده آن در قسمت غرب ولگا و مرکز اوکراین، ناحیه ترنس قفقاز، قزاقستان و آسیای مرکزی قرار دارند در شرق و غرب سیبری، کریمیا و شمال قفقاز نیز معادن کم اهمیت بنتونیت وجود دارد. در چرکاسی چندین کانسار بزرگ بنتونیت مربوط به دوره میوسن پائین قرار دارد که در مرکز چرکاسی کیف واقع شده اند. این کانسار ها شامل ۵ لایه بوده و حداکثر ۵/۱ تا ۸ متر ضخامت دارند. گرچه بیشتر این بنتونیت ها دارای مونت موریونیت زیاد و کمی ناخالصی از کانیهای دیگر می باشند ولی یکی از لایه های با ۲ ممتر ضخامت فقط پالیگورسکیت (آتاپولژیت) است که در اثر کاوشهای زمین شناسی در ۱۹۴۵ کشف گردیده است و اولین کانسار خاک طبیعی مکشوفه در این کشور می باشد. بنتونیتهای واقع در ترنس قفقاز آذربایجان مربوط به دوره کرتاسه می باشد. البته بنتونیت های واقع در ترنس قفقاز آذربایجان مربوط به دوره کرتاسه می باشد. البته بنتونیت های مربوط به دوره های جدیدتر نیز وجود دارند که با توف و سنگهای آهکی رسوبی بصورت لایه ای مختلف درهم دیده می شوند و به نظر می رسد که در اثر تجزیه و دگرسانی خاکسترهای آتشفشانی در یک محیط دریائی بوجود آمده اند البته بعضی از کانسارها نیز احتمالاً از دگرسانی سایر سنگها توسط محلولهای گرمابی حاصل شده اد.

کانسارهای بنتونیت واقع در قزاقستان عمدتاً در سنگهای ترشیری پایین قرار دارند و به نظر می رسد که از دگرسانی هیدرومیکا و کانیهای وابسته در یک محیط قلیائی بدون حضور اکسیژن تشکیل شده اند و کانی میکا از یک محیط خشک بدانجا حمل شده است.

بنتونیت در ایران:

در ایران مطالعات وسیعی توسط آقای دکتر خاکزاد بر روی ذخایر بنتونیت صورت گرفته و انواع آنها با توجه به ترکیب کانی شناسی تشخیص داده شده اند. امروزه ذخائرمتعددی از این کانی در ایران در حال بهره برداری است که بیشترین مصرف آنها استفاده در تهیه گل های حفاری می باشد ولی امید است که پژوهندگان راههای کاربردی جهت مصارف دارویی از این کانی را نیز بیابند تا از منابع موجود در ایران استفاده مفیدتری به عمل آید.

.

در منطقه جنوب خراسان به لحاظ حجم عظیمی از فعالیتهای آتشفشانی اسیدی تا حد واسط در دوران سوم زمین شناسی شرایط مناسبی برای تشکیل بنتونیت فراهم گشته است . هدف از این پژوهش بررسی شرایط تشکیل ، ترکیب کانی شناسی و شیمیایی و مصارف صنعتی بنتونیتهای معادن برون ( فردوسی ) ، حسامیه و چاه طالب ( سرایان ) می باشد . بر اساس مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی بعمل آمده مشخص گردید که در معدن بنتونیت برون ماده معدنی در مرز سنگهای آتشفشانی ریولیتی تا داشیتی قرار گرفته است . معدن بنتونیت حسامیه توسط کنگلومرای نئوژن پوشیده شده است . معدن چاه طالب نیز درون سنگهای آذرآواری قرار دارد . بررسیهای ژئوشیمیایی و کانی شناسی نشان می دهد که بنتونیت برون از نوع سدیم – کلسیم دار و بنتونیت حسامیه و چاه طالب از نوع سدیم دار می باشند . نتایج آزمایشات صنعتی نشان می دهد که این بنتونیتها در واحدهای ریخته گری قابل استفاده نیست و باید برای دیگر مصارف مثل رنگبری و یا گل حفاری مورد آزمایش قرار گیرند .

میزان و روند تولید بنتونیت در جهان:

در جدول  میزان تولید بنتونیت در جهان در سال های ۲۰۰۰-۲۰۱۰ بر اساس داده های سازمان زمین شناسی بریتانیا (BGS) نمایش داده شده است. کشورهای جهان در این شکل از لحاظ تولید بنتونیت به ۴ بخش تقسیم شده اند که در آن بزرگترین تولیدکنندگان بنتونیت شامل کشورهای آمریکا، چین و یونان در گروه کشورهای تراز اول، کشورهای اسپانیا، آلمان، ترکیه، مکزیک، ژاپن، هند، روسیه، ایتالیا، برزیل، ایران، چک، آرژانتین، سنگال، بلغارستان، قبرس، استرالیا، کره جنوبی، مراکش، آفریقای جنوبی و اسلواکی در گروه کشورهای تراز دوم، کشورهای گواتمالا، اکراین، پاکستان، پرو، الجزایر، ازبکستان، آذربایجان، انگلستان، رومانی، مقدونیه، مجارستان، دانمارک، بوسنی و هرزه گوین، کرواسی، مصر و ویتنام در گروه کشورهای تراز سوم، کشورهای کلمبیا، کوزو، زلاندنو، اندونزی، فرانسه، گرجستان، نیکاراگوئه، تایلند، فیلیپین، موزامبیک، کانادا، مالاوی، لهستان، عراق، میانمار، ارمنستان، شیلی، کوبا، اروگوئه و اسلوونی در گروه کشورهای تراز چهارم قرار می گیرند.

میزان تولید بنتونیت در ایران:

بر اساس داده های سازمان زمین شناسی بریتانیا (BGS)، تولید بنتونیت در ایران از ۱۹۱۵۵۲تن در سال ۲۰۰۰ به ۳۹۰۰۰۰ تن در سال ۲۰۱۰ رسیده است. بیشترین میزان افزایش تولید در سال ۲۰۱۰ و کمترین میزان مربوط به سال ۲۰۰۲ بوده است

میزان بنتونیت مصرفی در امریکا شامل ۲۶ درصد ریخته گری، ۲۳ درصد گندوله آهن، ۲۱ درصد جمع آوری فضولات گاو، ۲۰ درصد حفاری، ۸ درصد محیط زیست و ۲ درصد مواد غذایی، داروسازی و … است.
خاصیت رنگ بری و میزان جذب آب بنتونیت به نوع کانی یا کانی های گروه اسمکتیت بستگی دارد. میزان تورم و خاصیت رنگ بری بیشتر بنتونیت ها در حال طبیعی در پایه مطلوب نیست، بنابراین لازم است که تغییراتی ایجاد شود تا خواص آن افزایش یابد.

دادوستد جهانی:

تولیدکنندگان اصلی بنتونیت، آمریکا، شوروی سابق و تا حدی یونان هستند . آمریکا صادرکننده اصلی به کانادا، مکزیک و آمریکای جنوبی، ژاپن و اروپا است . همچنین یونان و ترکیه مقادیر قابل توجهی بنتونیت را روانه بازار می کنند.